Artikel 15
Artikel 15: Geen bedienaar van die Woord mag in ’n ander kerk die Woord of sakramente bedien sonder bewilliging van die kerkraad van daardie kerk nie, en niemand wat die diens van sy kerk onderbreek of nie in vaste diens staan nie, mag hier en daar gaan preek sonder die toestemming van die klassis of ’n partikuliere sinode nie.
Die ouderlinge is nie individueel nie, maar in kerkraad gesamentlik geroep om vir die bediening van die Woord en Sakramente sorg te dra en te waak oor wie hulle tot die kansel toelaat. God, die Heilige Gees, het bepaaldelik vir hierdie doel ouderlinge in die gemeente gegee (Hd 20:28-31). As sodanig gryp artikel 15 reeds vooruit op artikels 23 en 37. Sorg vir en toesig oor die bediening van die Woord hoort eiendomlik by die Kerkraad tuis en hierin kan ander kerke selfs in sinode nie voorskrywe nie (vgl art 30). Om te sê dat prediking “op gesag van die kerkraad” geskied (Kruger et al 1966:111), pas by kollegialistiese kerkreg wat die kerk as instituut en nie die koninkryk van God nie as uitgangspunt vir kerkregering neem.
In die kerk as openbaring van die liggaam van Christus moet alles ordelik gebeur (1 Kor 12:12-28; 14:26-40). Alhoewel Christus mense regstreeks roep om die Woord te verkondig, moet hulle roeping in die kerk as openbaring van die liggaam van Christus erken word. Gevolglik kan niemand wat nie “in vaste diens staan nie” of “diens van sy kerk onderbreek” preekdiens verrig nie, behalwe wanneer hy deur die klassis of partikuliere sinode verlof om te proponeer of preekoefeninge te lewer, ontvang het (vgl artt 4,8,9).
|110|
Rondgaande los predikante (lopers) was tydens die Reformasie en onder die Anabaptiste aan die orde van die dag. In 1578 het die Kerke al besluit dat dit niemand betaam om van een plek na ’n ander te reis om te preek aangesien die amp van apostels en evangeliste lank reeds nie meer in die gemeente van God bestaan nie (Biesterveld, Kuyper 1905:98 art 7).
In aansluiting by Calvyn se Institusie (IV.3.vii) het die Kerkorde van 1581 bepaal dat niemand hom as prediker by die gemeente mag opdring nie. Hy moet aan ’n bepaalde kerk verbonde wees of verlof van ’n sinode (bedoelende partikuliere) of klassis ontvang het. Prediking in ’n kerk geskied slegs na bewilliging van die kerkraad (Biesteveld, Kuyper 1905:143v).
In 1586 is die artikel soos volg geformuleer: “Dit sal vir niemand wat die diens van sy kerk onderbreek of in geen vaste diens staan, geoorloof wees om hier of daar te gaan preek sonder toestemming en gesag van die sinode of klassis nie. Net so sal niemand in ’n ander kerk enige preek mag lewer of sakramente bedien sonder bewilliging van die kerkraad nie.”
Hierdie bewoording het die Sinode van Potchefstroom in 1964 effens gewysig deur die tweede gedeelte as uitgangspunt voorop te stel en die uitsonderings daarna aan te dui (69). Tegelykertyd is “partikuliere” voor sinode geplaas om aan te dui dat hier nie ’n nasionale of algemene sinode bedoel word nie.
’n Individu, die predikant of besoekende prediker kan ’n versoek aan die kerkraad rig om die Woord te bedien. Gevolglik word gereël dat die kerkraad wat die gesag van Christus in sy Kerk bedien, so ’n versoek moet bewillig (NGB 27-32). So vervul hy die diens van Christus.
Niemand kan hom soos in die kollegialisme daarop beroep dat hy ’n erkende predikant in die “kerkverband” of “van” die “Kerk” is en daarom outomaties in ’n vakante kerk mag preek nie. Geen klassis of sinode kan buite die kerkraad om ’n predikant stuur om daardie kerk te gaan bedien nie.
Indien ’n kerk of kerke in ’n klassis oordeel dat ’n naburige kerk onverantwoordelik iemand tot die kansel toelaat, moet die kerk regstreeks aangespreek (art 44) of in klassis vermaan word (art 41). Indien die kerkraad die vermaning nie aanvaar nie, moet die Kerke daarby berus of die betrokke kerk buite die kerkverband plaas. Laasgenoemde stap mag nie op formele gronde gedoen word nie omdat die saak waaroor die verskil bestaan eerstens huishoudelik by die betrokke kerkraad berus (art 30) en ander kerke daarin nie mag voorskryf nie (art 84). Gemeenskap binne kerk- of klassikale verband (art 41) kan slegs verbreek word nadat bewys is dat die betrokke kerk die basis van eenheid of
|111|
akkoord van kerklike gemeenskap (die Drie Formuliere van Eenheid) nie in sy optrede in ag wil neem nie.
Hierdie moeilike en sensitiewe aangeleentheid is reeds by artikel 9 bespreek. Toe die NG Kerk van die OVS vanaf die kansels meelewing met die Transvaalse Gereformeerdes wou betuig, het die Sinode van 1882 (art 84) geadviseer dat elke kerkraad beslis wie hy op sy kansel toelaat. Die kerkraad moet sy optrede voor die gemeente en in kerkverband kan verantwoord en moes vooraf van die prediker se regsinnigheid en goeie trou seker gemaak het (kyk art 9, 5).
Die Kerkraad kan ook nie voorskryf waar hulle predikant mag preek of nie mag preek nie, indien hy nie sy diens in eie gemeente versuim nie. Die predikant is dienaar van Christus wat sy Woord universeel verkondig. Die predikant is verantwoordelik waar hy wil en kan preek, gebonde aan die diens, leer en tug van die GKSA. Hy sal die gebruike by ander kerkgemeenskappe aan prinsipiële norme moet toets, alhoewel die liturgie formeel nie met die eie ooreenkom nie. Die kerk wat hy dien, kan hom altyd tot verantwoording roep (vgl GKSA 1882 art 84).
Gedurende die Reformasie het die aksent op die uitsluiting van los “lopers” of selfaangediende predikers geval. Wanneer ’n predikant nie ordelik volgens artikel 14 sy diens onderbreek of nie meer as predikant aan ’n kerk verbonde is nie (art 11), mag hy nie elders tot die kansel toegelaat word nie. Die gebruik om eertydse predikante wat later ’n ander beroep gevolg het (art 12), uit te nooi om die Woord te bedien asof hulle nog erkende predikante is, bots lynreg teen hierdie ordereëling. Kerkrade behoort predikante uit buitelandse kerke met wie enger korrespondensie onderhou word (art 52), ook slegs toe te laat indien daar sekerheid is dat hulle bona fide predikante en suiwer in leer en lewe is. (Vir uitsonderings vgl artt 4,8,9.)