|187|
Artikel 31
Artikel 31: Wat op ’n kerklike vergadering met meerderheid van stemme besluit is, moet as vas en bindend beskou word tensy bewys word dat dit in stryd is met Gods Woord of die artikels van die Kerkorde. As iemand egter ’n klagte het dat hy deur die uitspraak van die mindere vergaderings verongelyk is, kan hy hom op ’n meerdere vergadering beroep tot by die nasionale sinode. Beroep van ’n nasionale sinode op ’n algemene sinode is slegs moontlik wanneer ’n beroep gedoen word op die Skrif, belydenis en kerkorde, of ’n uitspraak van die algemene sinode.
Die koninkryk van God beteken die heerskappy of regering wat God deur Christus met sy Woord en Gees in besonder oor sy kerk uitoefen (Heid Kat S 48; NGB 31; 1 Kor 15: 24-28; Ef 1: 22). Jonker sê tereg dat kerkreg wat nie deur die koningskap van Christus beheers word nie, valse kerkreg is. Sodra hierdie koninkryk (koningskap) losgelaat word, klerikaliseer kerkreg en sekulariseer kerkregering volgens die wil van mense (Jonker 1965:3,4). Die Reformasie het Christus se heerskappy nie met die amp soos Rome of met die kerkvergadering soos die 18de eeuse rasionalistiese verenigingsreg, vereenselwig nie. Die wese van gereformeerde kerkregering moet bediening van die gesag van Christus wees (Jonker 1965:4v,17v; Spoelstra 1986:102). Jonker sê “Alle regeerwerksaamhede van ampsdraers en kerkvergaderinge moet aan Gods Woord getoets word. As bevind word dat daar strydig met Gods Woord gehandel of beslis word, het die handelinge of beslissinge van die ampsdraers geen gesag hoegenaamd nie” (Jonker 1965:9,Hd 4:19). Calvyn sê wesenlik dieselfde (Inst IV.9.viii). Daar is derhalwe nie net ’n reg nie, maar ook ’n plig tot appèl wanneer ’n kerkvergadering teen die Woord van die Koning ingaan.
|188|
Die liggaam of kerk van Christus is konkreet sigbaar aanwesig waar sy Woord suiwer bedien en gehoorsaam word, die sakramente, soos dit ingestel is, bedien en ontvang word, almal hulle volgens die Woord van God gedra en waar die ongehoorsames met die tug van die Woord aangespreek en wanneer hulle hulle verhard hulle uiteindelik uit die gemeente uitgesluit word (NGB 7,28,29). Christus gebruik mense vir hierdie bedieninge, maar delegeer nooit sy gesag na hierdie organe toe nie.
Die kerkvergaderinge kan gevolglik niks van die bediening van die regering (Rm 12: 18) deur die ouderlinge (1 Tm 3: 4) oorneem nie, maar daardie werk alleen voortsit (Spoelstra 1986:97v). Die kerkvergaderings is nie soewereine liggame wat reg vir die “kerk” as “vereniging” of “instituut” neerlê nie. Kerkvergaderings bly aan die reg en regering van die soewereine Koning wat hy deur die dienaars (artt.16,23) uitvoer, onderworpe.
’n Gelowige kan hom teen ’n opsiener op die kerkraad beroep. Net so kan hy hom teen ’n kerkraad op ’n meerdere vergadering beroep (appelleer) wanneer hy aanvoer dat ’n besluit van die betrokke vergadering die reg gekrenk het. ’n Mens sou verwag dat almal wat erns maak van gehoorsaamheid aan Christus gretig sou wees om in appèl die reg te laat seëvier, al bring dit mee dat ’n kerklike handeling (besluit) ter syde gestel moet word. Ongelukkig veroorsaak menslike eersug en heerssug enersyds dat iemand verwyt word omdat hy appelleer of andersyds dat onnodig en geforseerd geappelleer word (Spoelstra 1986:108).
’n Kerklike appèl behoort nooit teen persone of kerklike vergadering en allermins teen “die kerk” gemik te wees nie, maar moet ’n beroep op reg doen en daarom heilige plig ter wille van die eer van die Here, die stigting van die kerk en gewetens van gelowiges wees. Gereformeerdes bely dat die Skrif duidelik genoeg is vir elke gelowige om te verstaan en te gebruik (NGB 7). Of mense daarvan hou of nie, die Here roep eenvoudige mense om met die Bybel selfs oor ampsdraers en kerkvergaderinge te oordeel en toesig te hou (Ridderbos 1965). Die Reformasie het die “leke” van kerklike hiërargie, priesterheerskappy en klerikalisme bevry. Calvyn was uitgesproke antirevolusionêr waar die gemeente wil regeer, maar net so skerp antiklerikaal en teen menslike heerssug in die kerk gekant (Rutgers 1906; vgl Inst IV.4.x; 5.ii; 7.i; 10-i,vi,vii).
Die Roomse sê dat God in sy koninkryk die pous as verteenwoordiger van Christus op aarde met gesag beklee het. Hy word in sy ampsbediening onfeilbaar deur die Heilige Gees gelei, kan alleen die Skrif uitlê en nuwe bevele gee wat die leke moet gehoorsaam.
Lynreg hierteenoor het byvoorbeeld Henry VIII in die Act of Supremacy 1534 volgens Romeinse en Germaanse feodale reg die gesag van die owerheid (landvors) oor die staatskerk gestel. Die aartsbiskop is amptenaar van die owerheid. Die humanisme en rasionalisme het weer vanaf die 17de eeu die
|189|
outonomie wat die natuurreg aan die individu verleen om homself te regeer, beklemtoon. In die menslike vereniging berus die hoogste gesag derhalwe in die hoogste vergadering waarheen die lede hulle mag delegeer het.
Waar Rome die amp soewerein gemaak het, sê die Kerkorde van die Ned Geref Kerk dat God kerkvergaderings “elkeen na sy eie aard” met gesag beklee het (NGK 1972:11, art 20.1). Daardeur is elke vergadering op sy terrein volgens kerkorde soewerein (vgl Spoelstra 1986:101). Hierdie opvatting word ook deur die Suid-Afrikaanse Geregshowe gehuldig (Theron vs Ring van Wellington van NGSK 1976(2) SA I(A)). In hierdie opset kom appèl op ’n beroep op die betrokke vergadering neer. Die vergadering sou in sy uitspraak die kerkorde of vorige besluite kon verander en selfs nuwe reg neerlê om die saak te beslis soos die vergadering op daardie oomblik oordeel, terwyl die hof finale arbiter bly.
Die Reformasie beskou egter nie ’n appèl as ’n geding tussen twee partye voor ’n kerkvergadering as regeer nie. Op voetspoor van Calvyn pretendeer die belydenis en kerkorde dat alleen die Skrif die hoogste gesag in essensiële sake voer (NGB 7,32, KO 36). Die reg is derhalwe soewerein en bind die vergaderings, alhoewel daar ook kerklike reëlings getref moet word wat nie uit die Skrif afgelees kan word nie (1 Kor 14:40; NGB 32). Calvyn wil dus duidelik onderskei tussen “wette en wette”. Daar moet vasgestel word of ’n reëling werklik vir die saligheid en “wese van die godsdiens” nodig is en of dit middelmatig van aard is (Inst IV.10.xxvii). Belydenisuitsprake en Skriftuurlike voorskrifte in kerkorde oor tugoefening is bindend, terwyl goeie kerklike orde altyd rus en vrede in die gemeente op die oog sal hê en nie allerlei “beuselagtighede” (Calvyn) sal voorskrywe nie. Kerklike ordereëlings is veranderbaar en aan tyd en omstandighede gebonde. Dit mag daarom nie gewetens beswaar nie. Kerklike bepalinge moet van onderlinge liefde en konsiderasie spreek, nuttig en min in getal wees. Indien oor hierdie reëlings verskil heers, beklemtoon Calvyn die beginsel van verdraagsaamheid teenoor weerspannige en eiesinnige mense, sodat hulle self kan probeer om hulle eiesinnigheid voor God aanneemlik te maak (Calvyn Inst IV.10.xxvii-xxxii; NGB 32). Selfs afwyking in sommige leerstukke moet ter wille van die essensiële leereenheid geduld word (Inst IV.1.xii).
Vanaf die 18de eeu het kerkvergaderings al minder tussen wesenlike en middelmatige sake onderskei en byvoorbeeld oor iets soos sing van Gesange in die Ned Geref Kerk (Sinode 1847) of Ned Herv Kerk (1859) absolute gehoorsaamheid aan die kerkgesag afgedwing. Die beginsel was: Synodus locuta est causa finita est (Sinode het gepraat, die saak is besluit). So word oor God se volk geheers asof dit “ons lidmate” en “ons kerk” is.
Sodra kerkvergaderings met ’n beroep op orde, eenheid of kerklike gesag besluite neem oor sake waaroor die Skrif nie voorskrifte gee nie en daarvoor gehoorsaamheid afdwing, is Christus nie meer die enigste Hoof van sy kerk nie (vgl Lk 20: 1-19). In Christologiese kerkregering word die reg gekrenk wanneer by verskil van mening oor middelmatige sake verdraagsaamheid ontbreek, dwang onrus in die gemeente verwek of heerssug uit onnodige reglementering en voorskrifte blyk.
|190|
Die pous bepaal as verteenwoordiger van Christus by Rome die offisiële regskode. Dit dra daarom kanonieke gesag. In die kollegialisme en wêreldlike howe bepaal die konstitusie (kerkorde) die hoogste gesag. Die gereformeerdes wou egter altyd op voetspoor van Calvyn onderskei tussen die reëlings in die kerkorde wat aan die Skrif ontleen is en bepalings wat die kerke met die oog op orde noodsaaklik geag het (vgl Inst IV hfsf 10). Laasgenoemdes dra nie ’n wetlike of absoluut bindende karakter nie. Kerkorde word dus van kerkwet onderskei. Kerkorde is nie 'n Belydenis nie. Dit kan om praktiese redes verander word (artt 31,86). Kortom, God se orde is wesenlik nodig vir kerk-wees (Smit 1984:1) en die kerkorde wil gehoorsaamheid aan die wette van Christus bevorder (Smit 1984:100; Calvyn Inst IV.10.vii).
Die aspekte van die Kerkorde wat direk op die Skrif berus, dra die gesag wat die Skrif daaraan verleen. Ander ooreenkomste tussen die kerke oor hoe (modus quo) hulle mekaar steun om dit (quod) wat Christus van sy kerk vra, te gehoorsaam, berus op die gesag van ooreenkoms. Waarheid, eerlikheid en betroubaarheid bepaal dus dat die kerke afsonderlik en in hulle vergaderings hierdie ooreenkoms moet nakom. As sodanige kan op die Kerkorde as ’n regsgrond in ’n appèl ’n beroep gedoen word. In so ver die Kerkorde by die kerkreg aansluit, byvoorbeeld wat die dienste inhou (artt 16,23,25), dat daar ’n kerkraad moet wees (art 37) of hoe die tug bedien word (artt 72-77) mag daar nie van afgewyk word nie. Wanneer die belang van ’n kerk of kerke egter uitvoering van ’n formele bepaling verhinder, byvoorbeeld verskillende afkondiginge van name (artt 22,24) of waar getuienis vir nagmaalviering in abnormale tye (art 61) ontbreek, kan van die gewone orde afgewyk word, mits aan basiese kerkreg voldoen word, die kerk gestig en die Here geëer word.
Die kerkorde dra dus ’n basiese ooreenkomskarakter en meer gesag as sinodebesluite. Dit is die ooreenkoms wat sinodes bepaal. Dit stel dus reg wat teenoor kerkvergaderings soewerein is. In appèlsake moet die betrokke vergadering derhalwe ook die reg wat in die kerkorde vervat is, bedien. Die gesag van die kerkorde is daarom ook bedienend van aard, diensbaar aan die koningskap van Christus.
Die Here Christus bedien Hom in die kerkregering van beperkte, sondige en feilbare mense, Gregorius van Niazianze, een van die drie Kappadociërs, het reeds in die vierde eeu gesê dat hy nog nooit ’n goeie einde by enige kerkvergadering gesien het nie!
Geen ampsdraers of kerkvergadering is derhalwe soewerein nie, maar hulle handelinge bly altyd onderworpe en toetsbaar aan die reg en norme van die Skrif en voorskrifte van Christus. Appèlle gaan teen besluite en nie teen mense of vergaderings wat dit geneem het nie.
Dit is ’n lelike, sondige verskynsel by kerklike appèlle dat partye dikwels uit menslike trots, eersug en heerssug teen mekaar en teen goeie gronde in die appèl veg om te wen. Mens kan tog so kleinlik, onbroederlik en onchristelik
|191|
optree asof die appèl teen hulle persoon gerig was. Meerdere vergaderings tree as “verweerders” deur “verteenwoordigers” op soos in ’n hof. ’n Sondige geveg om te wen loën as ’t ware die realiteit van eenheid in Christus, menslike onvolmaaktheid en die voorskrif van Christus dat in kerklike gemeenskap die een die ander hoër as homself moet ag en vir die ander tot nut en seën moet wees. In appèl behoort saam na die waarheid gesoek te word, sodat kerklike besluite so veel as moontlik die eer van God, stigting van die kerk en heil van die naaste sal dien (vgl Spoelstra 1986:108).
Die feit dat Jesus Christus die enigste Hoof van sy kerk is (NGB 31), verg die hoogste integriteit, objektiwiteit en onpartydigheid van die vergadering wat ’n appèl moet behandel. Hulle is in besonder geroep om in diens van Christus reg te spreek asof Hy dit self doen. Die appellant doen immers ’n beroep op die reg wat die Koning vir en in sy kerk voorgeskryf het. Die vergadering wat ’n appèl oorweeg, moet biddend met die reële teenwoordigheid van Christus as Hoof van sy kerk en met die Gees rekening hou en God dien deur die waarheid lief te hê (Heid Kat S 43). Die appellant en sogenaamde “verweerders” moet in goeie kerklike regspraak verdwyn en net die besluit en grond van beswaar daarteen geweeg word, sodat reg tot eer van God, vrede in sy kerk en in die hart van die beswaarde(s) kan seëvier.
Wanneer iemand kla dat hy deur die oordeel van ’n mindere “versameling” beswaard is, verleen die Sinode van Dordrecht 1578 aan hom die reg om sy saak voor ’n samekoms van meer kerke te hê (art 18). Die reg van appèl was in 1578 ’n artikel op homself. Essensiële sake is uit die Skrif beslis. By ander sake is eers gevra watter beginsels en norme op die spel is, waarna die meeste stemme advies vir ’n bindende besluit uitgebring het (art 23). Dit veronderstel dat daar ruim en voldoende geleentheid was waarin afgevaardigdes hulle oor die saak kon uitspreek.
Die Sinode van 1581 voeg bogenoemde twee artikels saam (art 23) en dit word net so in die Dordtse Kerkorde 1619 (art 31) behou; “As iemand ’n klagte het dat hy deur die uitspraak van die mindere vergadering verongelyk sou wees, kan hy hom op ’n meerdere kerklike vergadering beroep; en wat deur die meeste stemme goed gevind is, sal vir vas en bindend gehou word. Tensy bewys word dat dit met die Woord van God of met die artikels in hierdie generale sinode besluit, in stryd is, so lank dit nie deur ’n ander generale sinode verander is nie” (Pont 1983:180, vertaald). Hier word dus die reg van appèl, beslissing deur die meeste stemme en ’n voorwaarde vir die geldigheid van die genome besluit, gestel. Die gronde vir appèl was skynbaar wyer, terwyl ‘n
|192|
besluit met die Skrif en Kerkorde moes ooreenkom, kragtens die mandaat en bevoegdheid van die meerdere vergadering (artt 33,36).
Die Sinode van Potchefstroom 1964 neem ’n groot stap in die rigting van die verenigingsreg wanneer die artikel so geredigeer word dat die beginsel van beslissing deur die helfte plus een (Kuyper 1883:51 of soewereiniteit van die vergadering) voorop gestel en die reg van appèl daaraan ondergeskik gemaak word (Spoelstra 1986:104v; Van der Linde 1983:127). Nietemin handhaaf dit nog die soewereiniteit van die reg teenoor ’n kerkvergadering, omdat die geldigheid van besluite aan die gesag van die Skrif en Kerkorde ondergeskik gestel word. Die Algemene Sinode van 1980 het die beroep tot nasionale sinode beperk, behalwe wanneer iemand hom op Skrif, belydenis en kerkorde of ’n besluit van die algemene sinode beroep. In die laaste frase naamlik, “besluit van die algemene sinode” skemer reeds weer die gevaar vir moderne interpretasie van soewereine vergaderings met dwingende mag deur. Daardeur kom die soewereiniteit van die reg maklik in gedrang.
Die Sinode van 1964 het met die redaksionele wysiging eintlik die soewereiniteit van die meerderheid volgens die verenigingsreg onderhewig aan voorbehoud van appèl voorop gestel. In ideale omstandighede waar afgevaardigdes moeite gedoen het om vooraf verskillende skakeringe aan die saak prinsipieel te oorweeg en daarna onpartydig met ’n oop Christelike gemoed onder mekaar beredeneer het, sal hulle in beginselsake min of meer konsensus bereik. Meerderheid sal feitlik konsensus beteken. Oor sekondêre en nie-prinsipiële (middelmatige) aspekte mag dalk skerp meningsverskil voorkom. In so ’n geval sou iemand met die prinsipiële beslissing deur meerderheid van stemme saamstem, maar sy verskil van mening oor ander aspekte van die besluit geduld moet word, anders vind dwang ten opsigte van middelmatige sake plaas (vgl Calvyn Inst IV.10.vii.xxiii,xxxi).
’n Probleem ontstaan tans wanneer vergaderings met oorvol agendas nie meer rustig debatteer nie en besluite selfs op voorstel van ’n “kommissie” deurjaag. Afgevaardigdes stem oor sake waarvan hulle min weet en laat hulle lei deur die klank van ’n voorstel of persoon van die voorsteller. Moet swak besluite daarna op gesag van die meerderheid in die kerke dieselfde gesag as goeie besluite dra totdat dit op ’n langpad formeel verander is? Kollegialiste sal die vraag positief beantwoord, terwyl Calvyn moeilik kategories “ja” sou gesê het.
Van der Linde wys tereg daarop dat verwerping van ’n besluit soms getolereer moet word wanneer dit nie beroering veroorsaak nie. In sommige gevalle sal weieragtiges vermaan en getug moet word. Soms kan verskil daartoe lei dat persone kerklike gemeenskap moet verbreek (1983:129v). Hy onderskei hier nie tussen verskil van mening oor prinsipiële en middelmatige sake nie. Volgens Calvyn sou dwang oor ’n middelmatige saak gewetens op menslike gesag bind en op heerskappyvoering neerkom (Inst IV.8.iv; 9.xiii; 10.vi).
|193|
Gesag van ’n kerklike besluit hang van die inherente kwaliteit van die besluit af (art 35), terwyl aanhangers van ’n omstrede besluit hulle gewoonlik op die soewereiniteit van die vergadering beroep om andersdenkendes te dwang (soos die Ring van Graaff Reinet in 1841 of Ned Herv Kerkvergadering in 1859 met die Gesangekwessie). Hulle vermy beredenering van die omstrede besluit omdat hulle nie die billikheid van besware by ander teen ’n “sinode” wil toestem nie. Swak besluite wek lydelike verset en verbrokkel kerklike gemeenskap. Dwang om die wil van die meerderheid as sodanig deur te voer is die belangrikste oorsaak van kerklike breuke en skeurings in die geskiedenis. As reël behoort te geld dat verdraagsaamheid dwang sal verhoed en tot geduldige oorreding sal lei, behalwe wanneer die verskil van mening oor verstaan van die Skrif ten opsigte van ’n hoofsaak in belydenis (NGB 7,29; Calvyn Inst IV.1.xii), of belewing van kerkverband sou gaan (vgl Du Plooy 1982:127-185).
Die verskynsel doen hom voor dat oor gravamina en appèlle dikwels met ’n klein meerderheid selfs met wisselende uitslag by hertelling besluit word. Indien in ’n kerkvergadering soveel verskil van mening heers oor wat die Here vir sy kerk sê, hoe kan ’n paar stemme voorskryf wat as vas en bindend beskou moet word? Is dit gereformeerd om bloot vir orde of die struktuur van ’n vergadering te buig? Indien die skerp verskil oor ’n middelmatige saak gaan, waarom wil die vergadering ’n besluit daaroor afdwing?
Sinodes het al vroeg gereël dat wanneer stemme oor ’n saak op ’n kerkvergadering staak, is die saak onmiddellik van die tafel af (GSKA 1873:46 art 173). Bouwman sê dat gereformeerdes van oudsher nie die minderheid wou oorstem nie. Konformasie is toegepas om die minderheid te oorreed en te laat skik (1934:54). Die wese van die kerk vereis van die ampsdraers om na mekaar te luister totdat konsensus bereik is. So ’n eenstemmigheid is ’n gawe van die Gees. ’n Besluit wat met ’n meerderheid van twee of drie geneem is, is alreeds ander verdenking wanneer dit die kerke bereik (RES NE 1984 vol X Nr 11,1887: H B Weijland).
Met reg kan dus gevra word of ’n klein meerderheid in ’n kerkvergadering nie in werklikheid nog maar op staking van stemme neerkom nie. Alles in ag genome lyk dit asof Van der Linde gelyk het dat kerklike besluite wat nie blote orde reël nie, minstens met tweederde meerderheid geneem behoort te word (1983:127). Wanneer oor persone gestem word, kan een stem en by staking van stemme die lot beslis (vgl GKSA 1873 t.a.p.). Wanneer by gravamina, appèlle en essensiële sake nie ’n tweederde meerderheid beslis nie, behoort so ’n saak vir pre-advies in ’n volgende vergadering of na ’n sinodus contracta vir hierdie doel verwys te word.
Die sestiende eeu het ’n eerste stemming as advies beskou. Die advies is daarna weer tot stemming gebring sodat almal kon konformeer en die besluit daarna met “algemene stemme” (art 86) aangeneem kon word. Hierdie behoefte aan konsensus beklemtoon dat “meerderheid” in gereformeerde taal baie meer as die helfte plus een beteken. ’n Kerklike “stem” impliseer selfs meer as die getal een. ’n Stem hou oordeel en keuring in (art 33). Stemme in kerkvergadering behoort derhalwe volgens a Lasco (Forma ac Ratio 1550) nie getel nie, maar teenoor norme geweeg te word. Wie nie tot ’n oordeel kan geraak nie, moet buite stemming bly. Omdat die meerderheidstem moontlik te lig mag weeg, is appèl daarteen moontlik.
|194|
Kerklike besluite wat ordelik tot stand kom, moet reeds al volgens die verenigingsreg as vas en bindend beskou word. Indien artikel 31 net hierdie beginsel gestel het, sou artikel 36 ook die soewereiniteit van die kerklike vergaderings bepaal. Die beperking van “tensy bewys word”, stel egter die soewereiniteit van die reg sonder om te spesifiseer hoe en waar die bewys gevoer moet word. Dit stel dus eerder ’n regsbeginsel as ’n prosedure.
Eerstens geld ’n besluit ongeag die vraag of ’n bepaalde kerkraad self teenwoordig was toe die besluit geneem is. Die Skrif (Hd 15: 23-29; 16: 4) toon dat minder kerke in kerkverband vir meer kerke ’n prinsipiële besluit kan neem.
Tweedens kom die vraag telkens vandag na vore of afgevaardigdes nog, soos in die verlede, kan versoek om hulle stem in die minderheid, selfs dalk met ’n kort weergawe van hulle redes (minderheidsrapport), te laat aanteken om daarmee te kenne te gee dat hulle nie met die besluit saamstem nie.
Op sigself het aantekening in die minderheid geen kerkregtelike implikasies nie (GSKA 1958:562v). Namate die soewereiniteit van die meerderheidstem gegroei het, het aantekening in die minderheid egter al meer weerstand ontlok uit vrees dat dit independentisme sou bevorder (Van der Linde 1983:131). Die betoog teen independentisme beredeneer en oorweeg egter nie die nog groter gevaar van kollegialisme en aantasting van die beginsel in NGB 7, artikels 30 en 80 KO nie.
Die gevaar dat die reg en vryheid van die individu en plaaslike kerk kollegialisties of met ’n beroep op artikel 31 aangetas word, het in Nederland gelei tot die opvatting dat kerkrade besluite van meerdere vergaderings moet ratifiseer. In Nederland (binne die GKN) het ’n kerksentriese kerkreg na die Doleansie van 1886 gesê dat kerkrade “oorspronklike” mag van Christus ontvang het. Die gesag van die meerdere vergaderings sou afgelei word van die kerkrade wat daarheen afvaardig (Bouwman 1934:19; vgl Van der Linde 1983:129). Op grond van die onderskeiding “oorspronklike” en “afgeleide” gesag is geredeneer dat besluite van meerdere vergaderings eers deur kerkrade bekragtig moet word.
Aan die ander kant is dit ook goed gereformeerd om besluite van kerklike vergaderinge voortdurend te beoordeel voordat dit aangehaal word (Calvyn Inst IV.9.viii). Die kerke het in gereformeerde kerkregering selfstandigheid en bevoegdheid wat nie in die kollegialisme bestaan nie.
Calvyn ken aan sinodes bevoegdheid toe om leer te formuleer en voorskrifte te gee wat op die Skrif gegrond is (vgl Inst IV hfst 8,9,10). Besluite van meerdere vergaderings ten opsigte van kerkrade in gewone kerkregering kom egter gewoonlik op “advies” neer (vgl artt 4,5,14 en 77 KO) omdat dit in wese by die kerkraad tuishoort. Selfs waar die Kerkorde nie “advies” vermeld nie, mag die oordeel van die meerdere vergadering op advies vir die kerkraad neerkom (vgl artt 10,11,12,13,15,17,79), omdat die saak by die kerkraad tuishoort
|195|
(Hd 20: 28; 1 Kor 5: 12, art 30). Kragtens kerkverband het die kerke egter in die kerkorde ooreengekom om mekaar te help en in daardie sake in oorleg met mekaar ie handel. Dit beteken hoegenaamd nie dat kerkrade daarmee hulle regsposisie ten opsigte van eie predikant of bediening van tug na die ander kerke in die klassis gedelegeer het nie.
Gedurende die Reformasie voor ’n kerkorde aanvaar is, was die bevoegdheid en selfstandigheid van elke plaaslike kerk en kerkraad ononderhandelbaar. Langsamerhand het die vereningsreg begin redeneer dat die kerke met die kerkorde bevoegdhede na sinodes (klassisse, ens) gedelegeer het sodat die betrokke meerdere vergadering in eie reg vir elke kerkraad besluit. Dit kan byvoorbeeld illustreer word wanneer Sinode Potchefstroom 1988 verklaar (adviseer?) dat daar geen prinsipiële beswaar bestaan teen die meedoen van vroue aan advies (stem) by die roeping van ampsdraers nie. Hoewel elke kerkraad sy eie reëling by die beroeping van ampsdraers moet vasstel (vgl artt 22,24), is sogenaamde “vrouestemreg” ipso facto op sterkte van die sinodebesluit in baie (die meeste?) kerke toegepas, asof kerkrade na die sinodebesluit nie huishoudelik anders kan gedoen het nie.
Wat wil ons hiermee sê? Kragtens die gereformeerde kerkbegrip en uitgangspunt van die kerkorde moet besluite van meerdere vergadering deur die kerkrade in die kerke uitgevoer word. Meerdere vergaderings regeer nie langs of oor die kerkrade in die gemeentes nie. In die federale opset van die gereformeerde kerkgemeenskap is dit ondenkbaar om te verwag dat ’n kerkraad wat sy roeping en selfstandigheid hoog skat, ’n besluit waarteen hy prinsipiële besware koester vir ’n jaar of meer moet nakom totdat ’n volgende meerdere vergadering saamkom. Dit is egter ook onbehoorlik dat ’n kerkraad ’n besluit van ’n meerdere vergadering wat hom nie aanstaan nie, net so een kant sal plaas (vgl art 46).
Die binding van besluite van meerdere vergaderings balanseer in die gereformeerde kerkregering op die punt van gesindheid tussen die uiterstes van independentisme en kollegialisme. Besluite is “vas en bindend” (art 31), maar tegelykertyd mag ander kerke ook nie deur middel van sinode indring in die selfstandige kerk (art 30) of daaraan voorskryf nie (art 84). ’n Besluit oor die leer waarop kerkverband rus (Formulier van Eenheid) is dadelik van krag. Indien ’n kerkraad daarteen beswaar het, moet hy sy beswaar dadelik aan die klassis deurgee sodat die ander kerke hom oor sy beswaar kan help oordeel. Indien nodig voer die kerke die beswaar (gravamen) langs die kerklike weg verder. Die prosedure van Sinode Potchefstroom wat ’n beswaarde direk tot by ’n algemene sinode verwys (GKSA 1964:445,446), versplinter kerkregering tussen multistrukture soos die kollegialisme en misken die belewing van kerkverband, wanneer gelowiges en kerke probleme met gemeenskaplike besluite waarop die eenheid rus, ondervind.
Omdat die besluit van ’n kerkvergadering deur sy kwaliteit en inherente waarde gedra moet word, moet dit op duidelike oorweginge of grond rus, ongeag die vorm van die beskrywingspunt, versoek, rapport of appèl waaroor besluit is.
|196|
Dit moet elke uitspraak so verwerk dat die gronde daarvoor duidelik is. ’n Meerdere kerkevergadering behoort geen saak sonder opgawe van rede te beslis nie. Wanneer nodig kan ’n kommissie vir die vergadering sy besluit formeel voorberei.
Oorsese kerke het die metode beproef om besluite in genommerde stellings onder die afsonderlike hoofde voor te dra: (a) Opdrag; (b) Stukke gesien, getuies gehoor, ensovoorts; (c) Agtergrond sonder enige beredenering of beoordeling puntsgewys opgesom; (d) Opmerkings puntsgewys oor aspekte, omstandighede of probleme; (e) Prinsipiële of ander oorwegings, byvoorbeeld Skrif- of ander beginsels, Kerkordebepalingsituasies, ensovoorts; (f) Bepaalde gronde of gevolgtrekkings; (g)'n Konsepbesluit of aanbeveling (vgl Spoelstra 1986:111 v). Die formulering moet dwarsdeur so min as moontlik beredeneer en argumenteer en so veel as moontlik genommerde stellings in kort sinne bevat. Argumentasie maak ’n rapport ingewikkeld, lok wye diskussie uit of is vir twee interpretasies vatbaar. Kort genommerde stellings trek die aandag op die korrektheid, volledigheid en wenslikheid van ’n bepaalde stelling saam, wat dan maklik geamendeer kan word. Hierdie metode kan die werk van kerkvergaderings oneindig vergemaklik en in effek verhoog.
In die kerkraad stem die predikant en ouderlinge. ’n Konsulent het daar geen stemreg nie. Die voorsitter het geen beslissende stem wanneer stemme staak nie. Hy mag nooit sy stem uitbring nadat hy die uitslag van ’n stemming gesien het nie. In ’n diakonale vergadering stem slegs die diakens. In die vergadering van die kerkraad saam met die diakens het almal gelyk stembevoegdheid.
In ’n meerdere vergadering stem slegs afgevaardigdes wat met ’n geldige geloofsbrief afgevaardig is (vgl by art 33). ’n Kerkraad of meerdere vergadering kan aan iemand “adviserende stem” of “spreekstem” verleen. Adviseurs is nie wesenlik deel van die vergadering nie en het geen “keurstem” nie (vgl art 42).
’n Appèl is ter sake wanneer ’n beroep op ’n meerdere vergadering gedoen word om die besluit van die mindere vergadering te hersien, op sterkte van ’n bewering dat dit reg krenk. Die beroep geskied volgens die orde van vergaderinge in artikel 36 K0. Hoewel die bewoording die indruk wek dat iemand slegs mag appelleer wanneer hy self persoonlik deur die besluit in sy reg gekrenk word, word die reg tot appèl nie daartoe beperk nie (Bouwman 1934:41). Enige regskrenking raak ook ander gelowiges in die kerk (1 Kor 12: 26). Selfs ’n ongelowige kan ’n beroep op herstel van reg by ’n bevoegde vergadering doen, omdat die wese van die kerk nie eers die skyn van onreg mag duld nie.
|197|
Die appèl veronderstel dat die meerdere vergadering onpartydig sal oordeel om reg te laat geskied of die appellant sal onderwys of vermaan indien hy verkeerd is (Bouwman 1934:12). In die appèl gaan dit dus om reg te spreek. Dit moet vasstaan dat die appellante net so veel reg aan hulle kant mag hê as die kerkvergadering wat die besluit geneem het. Die appèl staan teenoor die besluit en nie die appellant teenoor die vergadering wat besluit het nie. Die gevolge wat ’n regsuitspraak mag hê, mag nie die uitspraak beïnvloed nie. In ’n noodgeval kan na die uitspraak reëlings getref word om ’n moeilike situasie die hoof te bied (vgl GKSA 1958 356).
Omdat ’n appèl reg in geding stel, impliseer dit dat die gewraakte besluit nie Christus se regering in sy kerk dien nie, terwyl dit “vas en bindend” (art 31) beskou word. Meerdere vergaderings is veral met die oog op appèl voorsien. Gevolglik moet appèlsake prioriteit op elke agenda geniet. Dit skort behandeling van enige saak wat met die appèl verband hou op, totdat oor die appèl uitspraak gedoen is.
’n Appèl bevat in sy eenvoudigste vorm, mondeling of skriftelik, ’n besluit van ’n mindere vergadering en daarteenoor aangevoerde regsgronde. Die betrokke meerdere vergadering moet dit teen mekaar opweeg. Dit is moontlik dat ’n appellant ’n besluit op hoorsê aanhaal en sy gronde daarop afstem of dat appellante soos gedurende die dertigerjare chronies bly appelleer. Gevolglik het die Sinode van Aliwal Noord 1939 (art 135) prosedure vir behandeling van appèlsake neergelê. Die appellant moet die besluit waarteen hy appelleer in offisiële redaksie en die gronde vir sy besware in sy eie woorde skriftelik voor die vergadering lê. Soms kan die appellant nie ’n besluit “skriftelik” voorlê nie. Kennisgewing aan die vergadering teen wie se besluit appelleer word, verplig die vergadering om ten behoewe van die appèl die besluit in sy offisiële redaksie aan die meerdere vergadering voor te lê.
By oorweging van die appèl gaan dit net om die vraag oor wat besluit is en hoe die besluit vergelyk met en opweeg teen die gronde (reg) wat daarteen aangevoer word. Die appellant sou toestemming kon vra om, terwyl die appèl by die kommissie in vroeë stadium onder behandeling is, gronde te wysig of aan te vul omdat hy dit in sy “eie woorde” voorlê en sy aanvanklike bewoording gebreke mag vertoon. Die gronde moet reg en nie maar net teenoorgestelde argumente aanvoer nie.
Huidiglik word appèlsake baie ingewikkeld gemaak wanneer “appellante” en “verweer” op wêreldse patroon voor die meerdere vergadering of gewoonlik sy appèlkommissie argumenteer oor die reg of verkeerd van die mindere vergadering wat besluit het. Argumente sleep allerlei vertroebelende materiaal by, wat nie ’n beroep op reg is nie. ’n Kerklike vergadering skend nie noodwendig reg wanneer dit ’n fout maak nie. Die kerkraad het die reg om byvoorbeeld ’n pastorie te verkoop, al mag dit op ekonomiese gronde dom en verkeerd wees. Net so kan ’n omstrede besluit nie teen ’n appèl gehandhaaf word op grond van wat in die vergadering wat besluit het gesê of bedoel sou gewees het nie. Appèl gaan net oor dit wat genotuleer of offisieel besluit word.
|198|
Geen verskoning uit toeligting of vir omstandighede wat tot ’n swak besluit gelei het, mag dit teen ’n appèl red nie.
Na ons mening laat die kerkreg nie ruimte vir ’n “verweer” of “ander partye” in kerklike appèl nie. Die Skrif belet kerklike partyskappe. Verder het byvoorbeeld klassisse teen wie appelleer word, al opgehou om te bestaan en kan nie meer as regspersoon in appèl optree nie. Hoogstens kan deputate van ’n mindere vergadering aan die meerdere vergadering die besluit verduidelik en toelig. Dit is ook nie nodig dat die appellant self teenwoordig is nie (GKSA 1939: art 135), so lank sy regsgronde duidelik geformuleer is. Die keuse berus by die appellant.
Die appellant gee vooraf aan die korresponderende kerkraad (art 45} of by konstituering aan die meerdere vergadering kennis van sy voorneme om te appelleer sodat dit op die agenda geplaas kan word. Geen meerdere vergadering kan appellante verplig om appèlle voor die konstituering skriftelik in te dien nie omdat (a) die appèl ’n beroep op ’n vergadering is wat eers moet konstitueer; (b} die ontvanklikheid eers beoordeel moet word; (c) appèlle vertroulik van aard mag wees en in geslote vergaderings behandel moet word. Dit staan ’n appellant vry om sy appèl vooraf in te dien en selfs ’n versoek te rig dat dit saam met die agenda uitgestuur moet word, mits dit oor ’n saak en nie oor persone gaan nie.
Die argument dat “mindere vergadering” teen wie se besluit die appèl gaan, tyd moet hê om die appèl met die oog op “verweer” te bestudeer, gaan nie op nie. Die appèl gaan teen ’n besluit en nie teen ’n vergadering nie. Die appellant voer in appèl juis grond by die bepaalde meerdere vergadering aan. Dit hoort daar tuis (art 30) en daarom val dit buite jurisdiksie van die mindere vergadering teen wie se besluit appelleer word. Die mindere vergadering het niks oor die gronde van die appèl te sê nie, maar behou slegs ’n reg van appèl teen die uitspraak van die betrokke meerdere vergadering.
Die appellant moet behalwe aan die korresponderende kerkraad van die meerdere vergadering ook aan die betrokke kerkraad of aan die korresponderende kerkraad van die klassis of sinode teen wie se besluit appelleer word, van die voorneme om te appelleer kennis gee sodat hulle die offisiële notule so wel as alle ter sake bylaes op die tafel van die meerdere vergadering na wie geappelleer is, kan plaas.
Dit is feitlik onvermydelik en noodsaaklik dat die appellant ’n gewaarmerkte afskrif van die besluit waarteen geappelleer word, reeds in sy appèl gebruik. Kerkrade en vergaderings teen wie appelleer word, weerhou ongelukkig dikwels van appellante wederregtelik notule en bylaes. Soms skuil kerkrade agter ’n verskoning dat notule nog nie gelees en goedgekeur is nie. Dergelike akrobatiek benadeel die appellant se regte. Sodra ’n besluit geneem is, is dit geldig en moet daarvan skriftelik kennis gegee kan word (vgl GKSA 1939: art 135). Geen kerkraad neem besluite op een vergadering om dit eers op ’n volgende vas te stel nie. Die skriba (art 34) moet onmiddellik na ’n vergadering in staat wees om ’n redaksie van die besluit te kan oorhandig. Die appellant
|199|
moet verwittig word indien die offisiële redaksie van die besluit (die notule) gewysig sou word. Om met die notule te peuter wanneer ’n appèl in die oë gestaar word, is sonde teen die negende gebod.
Indien die appellant deur eie toedoen die besluit verkeerd beet het, kom die ontvanklikheid van sy appèl in gedrang.
Die Sinode van 1939 (art 135) het ook bepaal dat die appellant die kennisgewings aangaande sy appèl binne ses weke vanaf die datum waarop hy skriftelik kennis kry van die beslissing waarteen hy appelleer, moet afhandel. ’n Appellant hoef dus nie op ’n vergadering van sy voorneme kennis te gee nie. Iemand kon selfs vir ’n besluit gestem het en daarna daarteen appelleer. Die bepaling dat hy skriftelik kennis moes gekry het, hou in dat hy langer as ses weke na die besluit geneem is, kan appelleer. Of die vergadering moes die besluit afstuur of die appellant moes dit opgevra het, voordat die ses weke ter sprake is. Die Kerkorde is nie ’n wet nie en daarom is die reglementering van ses weke ook nie ’n wet van Mede en Perse nie. ’n Meerdere vergadering sou op voorlegging van goeie redes die “ses weke” met diskresie kon toepas. Die bepalings wil slegs misbruik van artikel 31 afsny. Dit wil nie appèlle as sodanig verydel nie.
Die praktyk het ontwikkel om op meerdere vergaderings eers die ontvanklikheid van appèlle deur ’n “regskommissie” te laat beoordeel en eers daarna word die appèl gestel. In die meeste gevalle kom dit op formele tydrowery neer. Die appèlprosedure van 1939 dra die pre-advies oor ontvanklikheid aan die appèlkommissie op (art 135,4a). Die eenvoudigste prosedure is gevolglik om ’n appèlkommissie aan te wys en daarna die appèl in die vergadering aan die orde te stel. Indien die ontvanklikheid deur iemand betwyfel word, kan hy onmiddellik op ’n punt van orde aandring dat, voor dit gestel word, oor die ontvanklikheid rapporteer word. Indien die ontvanklikheid nie bevraagteken word nie, word die appèl gestel en kan deputate van die mindere vergadering indien nodig die besluit kortliks verduidelik. Daarna gaan die appèlkommissie op alle stukke in verband met die appèl in. Die appèlkommissie hoor die appellant saam met sy getuies aan en indien nodig ook toeligters van die besluit van die vergadering waarteen geappelleer word. Die appellant het reg om alle getuienis voor die kommissie te hoor. Die kommissie mag in die loop daarvan selfs die ontvanklikheid betwyfel. Dit moet dan eers daaroor terugrapporteer.
Wanneer ’n appèlkommissie die stukke nagaan, mag hy bevind dat die gronde wat aangevoer word geen regsbeginsels bevat nie, maar blote teenargumente of alternatiewe moontlikhede aanvoer en probeer om met behulp van die appèl die diskresie van ’n mindere vergadering uit te skakel of daarvan voor te skryf. ’n Stuk wat nie regsbeginsels as gronde aanvoer nie, kan nie regskrenking bewys nie en is dus as appèl onontvanklik. Oorweging van blote teenargumente, interpretasies en standpunte asof dit “gronde” vir appèl is, kan ’n meerdere vergadering oor die mindere in stryd met artikels 30 en 84 KO laat heers.
|200|
Wanneer die kommissie die appèl ontvanklik bevind, moet die appèlkommissie presies vasstel waaroor die betrokke besluit en die bepaalde appèl gaan, dit wil sê wat staan teenoor wat. Daartoe mag die appellant en sy getuies en toeligters van die besluit behulpsaam wees. Goeie regsprosedure vereis dat die appellant en toeligters saam gehoor en saam getuienis sal aanhoor, behalwe wanneer hulle self verkies om hulle te onttrek. Dit is die beproefde metode waarop halwe of skewe waarhede en valse aantygings uitgeskakel kan word. Onreg word op kerkvergaderings gepleeg wanneer “getuies” agter die rug van die appellant of toeligters aangehoor en die appèlkommissie moontlik geprejudiseer word.
In die derde stadium berei die appèlkommissie sy advies aan die meerdere vergadering in so 'n vorm voor dat die vergadering kan oordeel en besluit. Kragtens die opdrag van Sinode 1939 (art 135 pt 4) moet die kommissie rapporteer oor (a) die stukke van die appèl; (b) die aanhoor van getuienis en nagaan van ter sake adviese of gesag; (c) ’n kort uiteensetting van die feite wat eerstens tot die besluite en tweedens tot die appèl gelei het. Indien ’n onoorkomelike probleem by enige van die stappe ontmoet word, kan die kommissie eers tot op daardie stadium rapporteer en verdere opdrag van die vergadering vra.
In die finale stadium word die besluit in gedrang getoets aan die gronde wat die appèl aanvoer (mits dit werklik gronde uit die Skrif, Belydenis, Kerkorde of algemene regsbeginseis is). Die kommissie moet die besluit op ter sake punte aan die gronde van die appèl toets. Die appèl geniet die voordeel van twyfel en het gelyk wanneer ’n besluit vir meer as een vertolking vatbaar is, verkeerde feite of gronde aanvoer, ter sake feite verswyg, bepaalde beginsels buite rekening gelaat het, ensovoorts. Die besluit moet na duidelike kernbegrippe herlei en daarna teenoor die gronde van die appèl oorweeg word. Indien regsgronde teen die besluit staan slaag die appèl.
Die meerdere vergadering moet nie in die slagyster trap om te wil uitspraak doen of kant kies in middelmatige sake en konflikte in 'n mindere vergadering nie. Wanneer die meerdere vergadering bevind dat ’n party in die mindere vergadering sonder regsgronde appelleer, moet dit die appèl daarom onontvanklik verklaar en indien nodig leiding gee om die eer van God en opbou van die kerk te dien. Die meerdere vergadering is nie ’n hof nie, maar ’n bedienaar van die koningskap van Christus.
Die kommissie moet tot ’n bevinding kom oor die vraag of en in hoeverre ’n besluit aangevoerde regsgronde krenk. Byvoorbeeld, iemand mag appelleer teen die bevestiging van iemand as ouderling omdat hy bevestig is sonder dat sy naam, soos artikel 23 vereis “verskillende male” afgekondig was. Die appèl het op dié enkele formele grond gelyk, maar tog bewys dit nog nie dat die persoon nie wettig as ouderling geroep en bevestig is nie. Die punt van prosedure waarop die appèl slaag, weeg nie in isolasie swaar genoeg om die handeling van bevestiging op te hef nie.
Appellante of kommissierapporte onderskei derhalwe dikwels tussen formele en inhoudelike (materiële) gronde vir appèl. Nie elke formele grond van appèl
|201|
is op sigself gewigtig genoeg om ’n besluit te vernietig nie. Afwyking van prosedure is in regverdigbare situasies toelaatbaar wanneer dit om die eer van God en opbou van die kerk gedoen word.
Sinode 1939 (art 135) sê dat indien die professor in kerkreg teenwoordig is, hy ex officio op die appèlkommissie dien. Dit gaan om sy advies en nie om sy oordeel nie. Net so kan die kommissie gepubliseerde adviese of ander gesag raadpleeg. Op voetspoor van die wêreldlike reg wou sommige al beweer dat so 'n professor by die besluit van ’n mindere vergadering betrokke geraak het, en geen meerdere vergadering meer kan bedien nie (GKSA 1979 257-261). Tereg het die Sinode die besware afgewys (vgl ook Assen 1926 in Bos 1950:137). Kerklike besluite behoort nie op menings van adviseurs te berus nie, maar op reg wat die advies aan die vergadering blootlê. Advies wat tot regskrenking lei, kan juis appèl vernietig word.
Die kommissie lê in sy rapport sy bevinding oor die appèl aan die vergadering voor en beveel aan dat die appèl in sy geheel, gedeeltelik of glad nie slaag nie. Enige lid van die kommissie wat met dié rapport of ’n aspek daarvan verskil, moet ’n minderheidsrapport teen die hele of bepaalde punt van die rapport indien. Die saak word die beste gedien wanneer die minderheidsrapport die meerderheidsrapport as basis gebruik en presies aantoon op watter punt en waarom dit van die meerderheid verskil, sodat dit punt vir punt in die vergadering beslis kan word. Ongelukkig verydel tydsgebrek dikweis hierdie vrugbare prosedure.
Die vergadering is verantwoordelik vir finale besluit. Eerstens dien die kommissierapport, daarna die minderheidsrapport (as daar een is), waarna die appellant repliek op die rapporte kan lewer. Daarna mag die deputate van die mindere vergadering teen wie se besluit geappelleer is en die appellant nie meer argumenteer of stem nie (art 33). Slegs in hoë uitsondering en op goeie gronde mag die vergadering ter sake vrae toelaat om ’n bepaalde punt duidelik te kry. Die vergadering besluit deur die rapport(e) van die appèlkommissie puntsgewys te beredeneer, te aanvaar, te amendeer of te verwerp.
Persoonlike reg kom meestal in gedrang by tugsake, waarom dit eintlik in presbiteriale kerkregering gaan (Calvyn Inst Iv.11.i,vi). Daarvoor is primêr ’n kerkraad in ’n gemeente nodig (art 37). Reg en liefde stel bepaalde eise aan kerklike regspraak (art 30), wat verskil van die oop deure van geregshowe. Nietemin kan ook kerkvergaderings veroorsaak dat iemand se naam belaster word (vgl 1 Kor 13: 5-7). Tugsake moet in die kerkraad, meerdere vergaderings en kommissies altyd “met geslote deure” (in camera) gestel, behandel en besluit word. Die appellant moet toestemming verleen indien enige persoon wat nie wettig afgevaardig of aan wie geen adviserende stem verleen is nie, in die vergadering teenwoordig moet wees. Dié reëling geld nie wanneer die appèl nie oor tugsake handel nie.
Wanneer die kommissierapport na die oordeel van die vergadering die appèl nie na behore stel nie, kan die vergadering dit amendeer of na die kommissie terugverwys, al moet die vergadering in reses gaan. Dieselfde vergadering
|202|
(afgevaardigdes) moet egter in appèlsake besluit voordat dit uiteen gaan. Slegs in hoë uitsondering, op gewigtige regsgronde en met toestemming van die appellant sou ’n appèl vir ondersoek na deputate vir pre-advies en rapport op ’n volgende samekoms verwys mag word. Artikel 31 verleen aan die appellant die reg om uitspraak te verwag en die kerk van Christus durf regskrenking wat die appèl beweer, nie tolereer nie.
’n Appèlsaak is basies ’n regsaak en daarom mag die gevolge wat die vernietiging van ’n besluit sal speel, geen rol speel in die oorweging en beslissing van die appèl nie. Oorweging van gevolge voor die uitspraak in die appèl prejudiseer die vergadering sodat dit nie regverdig kan oordeel nie. Gevolge is nie in die appèl aan die orde nie.
Nogtans raak die kerklike appèl kragtens die wese van die kerk die eer van God, die opbou van die gemeente en heil van die gelowige (en appellant). Wanneer ’n meerdere vergadering bevind dat die mindere vergadering of die appellant in gesindheid, woord of daad gesondig het, sou dit aan Christus ongehoorsaam wees wanneer dit nie die sonde bestraf en breuke probeer versoen nie. Dié taak vereis groot versigtigheid en mag nooit die behandeling van die appèl beïnvloed of daarvan deel vorm nie. Dit mag egter in noodsaaklike gevalle na die uitspraak oor die appèl as ’n nuwe saak wat uit die appèl voortvloei, ter tafel kom, veral wanneer dit blyk dat onderlinge sensuur oor ’n kerk of kerkvergadering uitgeoefen moet word. Die orde in artikels 30 en 84 KO mag egter nie geskend word nie.
Die meerdere vergadering moet daarom nie ligtelik oor individue soos die appellant oordeel en handel nie. Reg kan gekrenk word wanneer ’n meerdere vergadering die appellant in plaas van as klaer eerder as aangeklaagde behandel. Tug oor hom berus eerstens by die kerkraad.