Artikel 58
Artikel 58: Die bedienaar van die Woord moet by die doop van klein kinders sowel as die volwasse persone die onderskeie formuliere gebruik wat daarvoor vasgestel is.
Die wyse waarop die doop bedien word, is een van die kenmerke wat aandui of die een ware kerk van God op die betrokke plek sigbaar en aanwesig is (Calvyn 1951: IV.1.x: artt 28,29 NGB). Die sakrament kan slegs suiwer bedien word indien die Woord die sakrament verklaar en vir die gemeente ontsluit. Gevolglik het die kerke Formuliere as Woordverkondiging by die doopbediening daargestel. Deur die Woordverkondiging kan die sakramentbediening geloof
|327|
bou en versterk (Heid Kat S 25). Die kerkregtelike agtergrond by art 56 moet ook in ag geneem word.
Vandag sou die kerksentriese denke waarskynlik hierdie artikel soos volg formuleer het: “Die kerk moet by die doop ... ens”. Die Skrif neem egter die bediening van Christus as uitgangspunt (Rm 10: 17v; Ef 4: 11; Mt 28: 29). Daarby sluit die Reformasie aan (Calvyn 1951:IV hfst 3 vgl artt 2-28 KO). Sakramentbediening is gevolglik aan ’n bepaalde dienaar en nie aan “die kerk” opgedra nie. Die bedienaar van die Woord staan nie in diens van die kerk nie, maar in diens van Christus (vgl art 3 KO). Dit spreek tog vanself dat Woord en sakrament van doop eers bedien moes wees, voordat daar ’n kerk kan wees (Rm, 10: 17v; Hd 2: 14v,38).
Die redaksionele byvoeging “volgens die Formulier” in 1964 is by artikel 56 KO in die lig van art 58 KO oorbodig.
Die Kerkorde vloei uit die Belydenis voort (art 3 KO). Vir die uitvoering van die kerkordelike handelinge word liturgiese Formuliere wat op Skrif en Belydenis gegrond is, ontwerp. Daarin word die Skriftuurlike reg in verband met die sakrament uiteengesit. Die verwysing in die Kerkorde na die Formulier betrek dus die regsbasis by die handeling. Die Formulier vir die kinderdoop het via Calvyn se Geneefse formulier, die Heidelbergse Formulier in die Paltz, a Lasco van die Vlugtelinggemeente in Engeland en uiteindelik deur middel van die Nederlandse liturg, Petrus Datheen, die Sinode van Dordrecht 1578 bereik. Die Sinode het dit verkort (d’Assonville 1981; Woelderink 1938). Die volgende Sinode van Dordrecht 1618/19 het met die oog op die doop van bekeerdes uit die heidendom ook ’n formulier vir die doop van volwassenes daargestel.
Die Doopformulier bedoel Woordbediening aan die hele gemeente. Dit het omtrent gelyktydig met die Heidelbergse Kategismus in die Paltz ontstaan en is in 1578 verkort. Dit bestaan uit ’n didaktiese deel waarin die leer van die verbond en eenheid oor die betekende saak (d’Assonville 1981:4v; 18v; 93v), naamlik sondevergiffenis en bekering (wedergeboorte) wat die wese van die kerk bepaal, van die doop uiteengesit word, gevolg deur ’n liturgiese gedeelte wat uit gebede, vermaning en vrae aan die ouers bestaan. Daarop volg die doopplegtigheid en ’n dankgebed. Die sakramentele rus dus op die Woordverkondiging.
|328|
Die formuliere vir kinder- en volwassedoop onderskei hulle van die Lutherse en Engelse Formuliere daarin dat dit met ’n didaktiese gedeelte die sakrament ontsluit. Dit skryf aan die sakrament geen bonatuurlike werking toe nie, maar die sakrament kom in die lig van die Woord te staan.
Die Formulier vir doop van volwassenes neem die didaktiese gedeelte van die formulier vir kinderdoop feitlik woordeliks oor. Die volwasse doop word geregverdig omdat die dopeling die “verborgenhede van die heilige Doop uit die prediking van die heilige evangelie” leer ken het en “verstaan” sodat hy daarvan mondelings belydenis kan doen. Die doop is ’n seël van die dopeling se “inlywing in die kerk van God” en hy neem vir leer en lewe die Christelike godsdiens aan. Die vrae is gevolglik ook daarop gerig om hom sy geloof in die Drie-enige God te laat bely en sy instemming met die Geloofsbelydenis te laat betuig (vgl Calvyn 1951:IV.15.xix). Die Formulier lê nadruk op sy doop binne gemeenskap van die Christelike Kerk. Die dopeling moet beloof (soos art 59 KO reël) om in die aanhoor van die Goddelike Woord en gebruik van die heilige nagmaal te volhard. Die antwoord op die vrae kom neer op geloofsbelydens wat toegang tot die doop en nagmaal (art 61) verleen. Dit gaan hier om die een algemene Christelike Kerk (vgl Heid Kat S 21).
Die Sinode van Burgersdorp 1873 het geweier om ’n reël neer te lê dat die formuliergebede “letterlijk” opgesê moet word, alhoewel so naby as moontlik daaraan gehou moet word. Die Sinode van Reddersburg 1927 (art 154) wou wel die formuliergebede voorskrywe (art 154). Die beginsels van eenheid en orde sonder dwang, moet hier seker in ag geneem word. Dit verplig nie noodwendig “enersheid” nie. Dit is dikwels raadsaam om by ’n doopbediening voor die preek die formuliergebed by die kinderdoop aan te pas om alle node te dien. Die Sinode van Reddersburg 1910 het die gebruik van die woordjie “amen” by die doopformule aan die vryheid van die predikant oorgelaat (art 154).
Na ’n besluit in 1918 om die liturgíese Formuliere in Afrikaans te vertaal, het eers die Sinode van Bloemfontein 1939 (art 46) dit ontvang. Die Sinode van Potchefstroom 1976 het weer die formuliere taalkundig laat hersien. Dit is ook oorweeg om die reeds baie kort doopformulier verder te verkort, waarvan die Sinode van 1985 gelukkig afgestap het. Woord en Sakrament hoort bymekaar. Wanneer die Woord as oorbodig beskou word, ontaard die doop maklik in ’n blote seremonie sonder enige sakramentele betekenis.