Artikel 41
Artikel 41: Die klassis is ’n vergadering van naburige kerke wat elkeen ’n bedienaar van die Woord en ’n ouderling of, waar nie ’n bedienaar is nie, twee ouderlinge afvaardig. Die plek en die tyd van die volgende vergadering word deur die vorige vergadering bepaal en dit mag nie meer as drie maande uitgestel word nie. Op hierdie vergadering moet die bedienaars van die Woord om die beurt presideer of anders die een wat deur die vergadering gekies word, maar dieselfde bedienaar mag nie op twee agtereenvolgende vergaderings gekies word nie.
Die praeses moet onder andere vra of die kerke kerkraadsvergaderings hou, of die kerklike tug uitgeoefen word, of die armes en die skole versorg word, en of daar iets is waarin ’n kerk die oordeel en die hulp van die klassis vir sy regte bestuur nodig het. Op die laaste vergadering voor die partikuliere sinode moet die afgevaardigdes na hierdie sinode gekies word.
Die kerkregtelike grond vir die samekoms van meer (plurale) kerke kragtens kerkverband om in sinode te handel is, reeds aangedui by artikels 29,31,33,36, ensovoorts. Dit word nie herhaal nie.
Hierdie artikel definieer ’n klassis as ’n “vergadering van naburige kerke”. Die kerke leef in kerkverband, is saam op pad (sun-hodos) en kan daarom soos familie in sinodes saamkom om mekaar by te staan. Net so min as wat ’n vergadering van buurvroue wat oor melkaflewering gehou word, ’n eie regsposisie teenoor elke vrou wat daar aanwesig was, verkry, net so min moet die klassis as ’n struktuur wat naas, buite of los van die betrokke kerke
|248|
(kerkrade) staan, beskou word. Dit is verwarrend en ’n toutologie om van “die vergadering van klassis so en so” of van ’n “klassisvergadering” te praat. Die klassis is nie ’n “ding” op homself wat vergader nie en artikel 41 definieer “klassis” reeds as ’n bepaalde vergadering van bepaalde naburige kerke op ’n bepaalde tyd en op ’n bepaalde plek. Die klassis is ’n vergadering van meer kerke en wesenlik dieselfde as enige ander “sinode” (meerdere vergadering art 29).
Christus regeer en versorg sy kudde deur die diens van geroepe ouderlinge en diakens (kyk artt 2,3,16,23,25, ens). Om die koningskap van Christus te bedien (art 36) moet hulle ook in bepaalde gevalle met mekaar in kerkraad en diakonie handel (artt 37,38,40). Hierdie samekomste wil die Christusregering deur onderskeie dienste in die gemeente reg en beter laat geskied. Om presies dieselfde rede noodsaak die eenheid (kerkverband) in Christus die naaste kerke om mekaar onderling met toesig en hulp by te staan. Die klassis is die naaste en eerste vlak van ondersteuning om die eienskappe van die ware kerk in elke gemeente na vore te laat tree. Die klassis is dus die belangrikste en noodsaaklikste meerdere vergadering wat help om elke kerk ware kerk te laat wees.
Die Gereformeerdes bely die opsiener of ouderlingamp en kerkraad (NGB 30,31), maar nie meerdere vergaderings soos die Westminister Confession (artt 31,32) nie. Die Skotse presbiterianisme beskou die “presbytery” (ring, klassis) belangriker as die kerkraad (Hodge 1879:103,300-364). Presbiteriale en presbiteriaanse kerkreg is dus nie dieselfde nie. Eersgenoemde neem bediening deur die ouderling en laasgenoemde bestuur deur die “presbytery” en “assembly” as vertrekpunt en begunstig maklik ’n kollegialistiese vertolking.
Volgens die verenigingsreg is die algemene sinode die hoogste en belangrikste meerdere vergadering omdat dit volgens die beginsel van volksoewereiniteit die hoogste gesag in die kerkgenootskap uitoefen. Dit verg dus skerp gereformeerde aanvoeling vir die wyse waarop Christus sy kerk regeer om in te sien dat die klassis die belangrikste meerdere vergadering, maar nie belangriker as die kerkraad is nie.
Volgens die Skrif en NGB word die een liggaam, of een kerk van Christus, in baie kerke op baie plekke sigbaar in so ver gemeenskap in dieselfde geloof beleef en dieselfde gehoorsaamheid aan die Koning (in die koninkryk) bewys word (Snyman 1977:39-45; NGB 27-29; Heid Kat S 48).
Die een Hoof Christus gebruik uit die staanspoor nie een apostel (soos by Rome) nie, maar twaalf. Hulle stel in elke gemeente nie een biskop nie,maar ouderlinge (meervoud) aan. Soos daar verskeidenheid in gawes van regering is, so is daar 'n verskeidenheid van kerke waarin die een kerk van Christus sigbaar word. Gevolglik word gemeentes wat in Christus een is, ook volgens reële kategorieë, onderskei en gegroepeer. Geografies beskou is daar sewe
|249|
kerke in Asië (Op 1: 11); gelowiges van Italië (Hb 13: 24) en kerke in Masedonië (2 Kor 8: 1). Kerke in meervoud word by mekaar gegroepeer. Daar is gelowiges wat dieselfde lot op verskillende plekke deel (Jk 1: 1; 1 Pt 1: 1). ’n Brief aan een kerk moet met ’n ander gedeel word (Kol 4: 16). Kerke word selfs na landstreke of provinsies genoem (Rm 15: 26: 1 Kor 16: 1; 2 Kor 1: 21; 9: 2) of volgens onderskeie kulturele en religieuse agtergronde gegroepeer (Rm 15: 27)
Hierdie differensiasie verplig kerke oor en weer (2 Kor 8). Kerke word Masedoniërs en Agaje genoem (2 Kor 9: 2). Die gelowiges leef in hulle natuurlike kultuurverband van Romeine, Galasiërs, Jode, Grieke en in tale en nasies. Hulle kan onderskei en gegroepeer word soos mans en vroue, vrymanne en slawe, al is hulle een in geloof en gehoorsaamheid aan Christus (Gl 3: 28; Ef 2: 14; Kol 3: 11; Hd 2: 11; Hd 21: 40; 22: 2; 1 Kor 13: 8; 14: 21; Op 5: 9, ens). Die Christene is in, maar nie van die wêreld nie en deel in hulle menswees aan identiteite van kultuur, nasieskap, seks, ekonomie, bedryf, beroep, woonplek, ensovoorts. “In fact, Paul desired above all to safeguard the cultural particularity ... Christian life is indelibly marked with the stamp of culture, and faithful stewardship includes uttering the prophetic word in culture and sometimes even against it” (Sanneh 1988:26).
Rome het kerk en natuur en daarom die universele kerk (pous) teenoor die staat (keiser) as alternatiewe samelewing gestel. Beide Rome met die pous as sinoniem vir “kerk” en moderne ekumeniese organisasies as sinoniem vir “wêreldkerk”, poseer as alternatiewe, universele of supersamelewing teenoor natuurlike owerhede, regerings, state asof hulle in eie reg die “eenheid” en monokultuur van die volk van God en Christusregering op aarde verteenwoordig.
Die Skrif benadruk dat die eenheid van die kerk in eenheid met Christus geleë is wat in die wêreld in die verskeidenheid van mense en kerke (gemeentes) na vore tree en wat daarom volgens geografiese, kulturele en selfs lotsgemeenskappe gegroepeer kan word. Die Skrif leer nie die een sigbare superkerkorganisasie van Rome en moderne wêreldkerk nie. Die kerke kan volgens Skrif, Belydenis (NGB 32) en kerkorde vir kerkregering en kerklike meelewing in verskillende klassisse saamgroepeer sonder dat dit die eenheid in gedrang bring. So breek die opkoms van nasionale state tydens die Reformasie die monargale episkopaat van Rome af en kom Franse, Switserse, Nederlandse, Duitse, Skotse, Engelse kerke tot stand. So kon in dieselfde staat, stad en dorp verskillende kerke volgens kultuur (Waalse, Nederlandse, Engelse) onderskei word en kon hulle in afsonderlike klassisse en partikuliere sinodes binne dieselfde algemene sinodale kerkverband groepeer (Pont 1981:103, artt 2,8-12;182: artt 50-52; KO artt 47,50,51)
Die “ordening” van kerke is in die Nederlandse Reformasie gemotiveer deur die behoefte om predikante op te lei en om “naburige kerke” in staat te stel om hulle na bepaalde kerke te wend wanneer eenheid in die leer, liturgie en
|250|
tug gedien moet word (Biesterveld, Kuyper 1905:1 v; Wesel 1568:I,1). Die eerste Sinode 1571 aanvaar die afsonderlike groepering van Nederlandse, Franse en Engelse kerke, selfs met onderskeie Kategismusse en Geloofsbelydenisstukke, in afsonderlike klassisse en “provinsies” as gegewe werklikheid (Pont 1981:103v, artt 4-12).
Die ou Kerkordes sê wat die kerke in klassis sal doen, en dui die klassis nie as struktuur in eie reg aan nie. Die klassis is bloot ’n aantal “naburige” kerke wat geografies en kultureel vier maal per jaar sal vergader om mekaar in hulle onderskeie en gesamentlike kerk-wees te help (vgl Biesterveld, Kuyyer 1905:65, ivm 1574; 101 ivm 1578). Die kerke sê te Tholen 1602 dat die klassis ’n vergadering van “kerkrade” en nie ’n vergadering van “persone” (soos die kerkraad) is nie (Bos 1950:157). Pont wys daarop dat die 19de eeuse “veranderde bedeling” waarin die klassisse en sinodes as “voortsettingsliggame na vore kom en die gedagte om die regeer- en beslissingsbevoegdhede van die ampte te delegeer” toe nog nie bestaan het nie (1981:145).
Die huidige artikel 41 is in 1581 geformuieer. Dit het toe kwartaallikse klassis bepaal en ’n preek voorgeskryf wat 'n predikant wat die vorige klassis aangewys het, moes lewer sodat daaroor in die klassis geoordeel en gebreke uitgewys kon word (Biesterveld, Kuyyer 1905:150). Laasgenoemde bepaling het waarskynlik in onbruik geraak en is in 1905 weggelaat.
Elke plaaslike kerk vertoon ’n intieme verhouding van gemeente-opsieners-diakens-kerkraad en so ’n afgeronde en georganiseerde gestalte van die een kerk van Christus. Gevolglik kan kerke mekaar erken (NGB 29) en in gemeenskap lewe. Naburige kerkrade sou voltallig met mekaar kon saamkom (Bouwman 1937:90). Dit is prakties onmoontlik. Gevolglik deputeer elke kerkraad volgens afspraak in ’n kerkorde verteenwoordigers met mandaat sodat die kerkraad op dié wyse self in die klassis teenwoordig is (art 33). Uit die afvaardiging volg dat die lasgewer (kerkraad) meer “mag” het as die lasdraer (vgl Bouwman 1937:87).
Die klassis is ’n tydelike vergadering wat van konstituering tot sluiting duur. Omdat kerke met die oog op kerkregering saamkom, verskil die gereformeerde klassis in wese van die klassis waarin “ampsdraers” sitting neem of van ’n “ring” van predikante wat die Algemene Reglement van die NHK in 1816 in die lewe geroep het (Spoelstra 1967:260). Die kerkraad is ’n samekoms van ouderlinge en die klassis ’n samekoms van kerke deur middel van verteenwoordigers van kerkrade. Die klassis is dus ’n vergadering van elkeen van die naburige kerkrade en as sodanig ’n kerkraadsvergadering van daardie kerk wat hy saam met kerkrade van naburige kerke hou. Die klassis is daarom ’n sinode van meer kerke wat met die oog op kerkregering plaasvind.
Volgens die kerkwet van die Ned Herv Kerk van Afrika is die “ringsvergadering die vergadering van ampsdraers wat oor die gemeentes in ’n bepaalde gebied regeer” (Die Hervormer Aug 1988:2). Meerdere vergaderings ontleen in hierdie geval uit die ampte selfstandige regeermag langs en teenoor die kerkrade. In die kollegialisme en presbiterianisme word dit ’n volle
|251|
kerkraadsvergadering wat in eie reg langs en oor die kerkrade ’n eie regeerbevoegdheid beoefen. Hierdie opvatting stry met die basis van presbiteriale kerkreg (art 2) en die regsbevoegdheid van die plaaslike kerk (Pienaar sa:art 30,33; Spoelstra 1967, 1977b, 1980).
Soos artikels 35 en 37 bepaal artikel 41 dat die voorsitter ’n predikant moet wees. Hy kan by wyse van toerbeurt aangewys of verkies word. Hierdie artikel bepaal verder dat dieselfde predikant nie twee agtereenvolgende klassisse mag lei nie. Dit sny die wêreldse praktyk (Lk 22:24,25) om aan voorsitters besondere regeermag oor ander toe te skryf, af (kyk artt 35,84).
Die kerkorde wil so veel as moontlik vermy dat mense oor die kerk van Christus sal regeer (Pont 1981:150). Die praktyk om die voorsitterskap van sinodes tussen net twee predikante te wissel (art 35), bots met die bedoeling van die kerkorde.
Klassisse reël toerbeurt meestal volgens diensjare in die klassis. Wanneer ’n jong onervare voorsitter moet lei, kan ’n ervare onder-voorsitter gekies word. Wanneer ’n buitengewone moeilike agenda om ’n ervare voorsitter vra, of die voorsitter wat toerbeurt moet neem ernstig betrokke is (art 33), kan op ’n ordevoorstel ’n voorsitter met vrye verkiesing aangewys word. Toerbeurt kan feitlik net in kerkrade en klassisse toegepas word.
Voordat ’n klassis sluit, bepaal dit die “plek en die tyd” van die volgende klassis. Die “plek” dui eerder die roepende kerkraad (art 45) as lokaliteit aan. Gereformeerdes noem ’n sinode (klassis) gevolglik volgens die plek en tyd van vergadering, byvoorbeeld Sinode Kaapstad 1988.
’n Sinode kan slegs konstitueer nadat die roepende kerkraad die geloofsbriewe in order bevind en die presensielys van kerke opgemaak het (kyk artt 33,45). Elke kerkraad deputeer ’n predikant en ouderling en vakante kerke twee ouderlinge met behoorlike las en opdrag (art 33). Die klassis is nie ’n vergadering van daardie “ampsdraers” wat parallel as “meerdere vergadering” langs die kerkraad tot stand kom nie (vgl Bouwman 73:90v) wanneer die kompleetheid van die plaaslike kerk onder toesig van die ouderlinge (Calvyn Inst IV.3.vii; 11.i) ontken word.
Artikel 41 stel normale goeie orde. Kragtens die beginsel van afvaardiging word ’n kerk in die reël deur ouderlinge, maar ook soms deur ’n diaken (vgl diskresie in art 38) en in buitengewone omstandighede selfs deur nie-ampsdraers verteenwoordig (Bos 1950:158; Bouwman 1934:21,135). Die beslissende vraag is of die persoon by magte is om namens die kerk die mandaat van die geloofsbrief te kan uitvoer. Wie dit misken (Bouwman 1937:85v, 90v; Van der Linde 1983:157), beskou die klassis as ’n selfstandige kerklike vergadering wat deur “leer”- en “regeer”-ouderlinge (“ampsdraers”) saamgestel word.
|252|
Aangesien kerke in ’n klassis saamkom en die agenda nie tot werk van die smal kerkraad beperk is nie, behoort die kerkraad saam met die diakens na die klassis af te vaardig (Spoelstra 1967:261). Ouderlinge kan ook by wyse van toerbeurt afgevaardig word, maar bekwaamheid vir diens moet deurslag gee. Gewoonlik maak die kerkraad ’n groslys van beskikbare broeders op waarna die afgevaardigde ouderling(e) met geslote stembrlef aangewys word. Vir elke afgevaardigde (primus) moet ’n plaasvervanger (sekundus) aangewys word. Waar slegs een predikant in ’n kerk dien, word ’n ouderling as sy plaasvervanger aangewys. Kerkrade moet by deputering probeer seker maak dat die afgevaardigdes die klassis sal bywoon.
Die klassis as vergadering van kerkrade kom in ’n gelyke getal afgevaardigdes per kerk byeen (kyk art 84). Sake moet nie met getalle nie, maar onder gesag van Christus beslis word. Die wettige afgevaardigdes (art 33), verkies onder leiding van die voorsitter van die roepende kerkraad ’n voorsitter en skriba (art 34). Daarmee het die klassis gekonstitueer. Die voorsitter kan die deputate nou (weer) met hulle mandaat in die geloofsbriewe konfronteer of met die sogenaamde “Openlike Verklaring” (KO-boekie 1979:65,100) laat instem.
Die klassis beoordeel eerste die rapport van die roepende kerkraad omdat die oproep, veral in geval van ’n buitengewone klassis (art 45) byvoorbeeld, foutief af onnodig kon plaasgevind het. As die oproep nie goedgekeur word nie, sluit en verval die klassis.
Die kerkraad of deputate vir korrepondensie (art 45) se rapport dien puntsgewyse as agenda en word aangevul met stukke wat ter tafel gelê word. Appèlle (art 31), dringende of laatgekome stukke kan nog tot net na die konstituering voorgelê word. Die klassis moet op meriete stukke ter tatel neem en by elke punt op die agenda die orde (vgl artt 30,31,33,46,49) streng in ag neem.
Hoewel die kerkorde en sinodereëlings sekere handelinge aan ’n classis contracta opdra, kan die klassis dergelike sake indien nodig self ook behartig, byvoorbeeld wanneer 'n predikant in die roepende kerk tydens die klassis bevestig word of ontslag neem. Die Kerkorde wys aan die klassis as belangrikste meerdere vergadering baie werk toe (artt 4,8,9,12,13,14,41,43,44,45,47,48,49 ens). Eksaminering wat die kerkrade aan een klassis opdra en wat daar tuishoort (artt 4,30), kan ook volgens sinodebesluite deur klassisse gesamentlik uitgevoer word. Die klassis behou egter sy bevoegdheid so lank die kerkorde nie gewysig is nie (art 86).
Die klassis hou toesig oor die leer, lewe en orde van die kerke. Hierby vorm die toelating tot die diens van die Woord (peremptoire-eksamen art 4) die belangrikste onderdeel. Daarmee hang saam die bystand aan kerke met beroeping en ontslag van predikante en sorg vir vakante kerke, die gee van advies en leiding in sake wat volgens die kerklike weg ter tafel kom (Bouwman 1934:145v). Wie sake met ’n beroep op artikel 30 van die klassikale tafel onttrek om dit sonder behandeling na sinodes te verwys, gaan van ’n meervoudige kompartementele sinodokrasie uit.
|253|
Die onderlinge toesig tussen naburige kerke in die klassis (art 41) herinner aan onderlinge toesig in artikel 81. Dit beklemtoon weer eens die belangrikste funksie van die klassis om toe te sien dat die onderskeie kerke ware kerke bly wat die liggaam (kerk) van Christus vertoon (art 29 NGB).
Die voorsitter moet deur middel van rondvraag vasstel of kerkraadsvergaderings gereeld gehou word omdat daarsonder tug nie bedien kan word soos Christus dit ingestel het nie; of die diens van die diakens die gemeente hulle liefdesplig en gemeenskapsoefening laat nakom; of die belange van die jeug deur gereformeerde skole bevorder word (kyk artt 21,44). Die rondvraag kan op gepaste wyse die bedieninge van predikante, ouderlinge en diakens, sowel as die amp van gelowiges aan die orde stel, terwyl ook na die skole en jeug omgesien word. Die gereformeerde skole het in die 16de eeu nie net kennis en beskawing ontsluit nie, maar met gereformeerde skoolkategese by die huis en kerk aangesluit. Die predikante en kerkrade is toe selfs van owerheidsweë gebruik om skoolinspeksie te behartig. Die kerke moet vandag meer as ooit te vore op mekaar ag gee en vasstel of elke kerk van die bediening van die jeug erns maak.
Die rondvraag vra uitdruklik of ’n kerk die oordeel en hulp van die klassis nodig het. Hoewel dit op tuggevalle betrekking kan hê (artt 77,79), kan hier sake soos advies oor kombinasles met die oog op beroep, finansiële sustentasie, arbitrasie in geskille, steun in vertoë tot die owerheid, probleme met toepassing van besluite van meerdere vergaderings, korrespondensie met die lokale of hoë owerheid, gemeenskaplike optrede teen openbare sondes en sosiale euwels, noodlenigingsaksies en baie meer betrek word
Die voorsitter moet hom voorberei om die vrae ten beste te kan stel. Vroeër is die rondvraag van artikel 41 en die visitasie van artikel 44 min of meer saamgegooi en jaarlikse “gemeenteverslae” aan die hand van ’n vaste stel vrae van elke kerk in die klassis gevra (GKSA 1945 art 165(e), 1949 artt 10,40, 1955 art 254). Wanneer nodig kan enige belangrike saak uitgelig en in belang van die kerke aan die orde gestel word (Jansen 1952:193). Die jong kerke kan veral groot waarde uit “gemeenteverslae” aan die hand van ’n vraelys put.