Artikel 7
Artikel 7: As iemand tot die diens van die Woord in ’n bepaalde kerk beroep word, moet hy op die bepaalde plek gevestig wees, tensy hy gestuur word om elders kerke te vergader.
Die artikel reël nog steeds fasette van die beroep en diens van predikante. Die kerkregtelike beginsels wat in die vorige artikels die beroep, diens en bedienaar bepaal het, is hier dus ook direk of indirek ter sake wanneer die artikel na “iemand (wat) tot die diens van die Woord … beroep word” verwys.
|67|
Talle kerkregtelikes lees in hierdie artikel primêr dat die predikant aan die plaaslike kerk verbonde is (Jansen 1952:38; Van der Linde 1983:34). Tog sê die artikel eintlik dat die predikant op ’n bepaalde plek gevestig moet wees. Dit herinner effens aan die regsbeginsels van locus standi en locus citandi waarmee die algemene reg rekening hou. Dit gaan oor die “staanplek” van ’n predikant. In die opsig sê dit eintlik iets meer as wat verbondenheid aan ’n plaaslike kerk sê.
In die Skrif was die opsieners (biskoppe) aan bepaalde plekke gebonde (Hd 11: 30), terwyl hulle tegelykertyd aan die gemeente in daardie plek verbonde was (Hd 14: 23; 20: 17).
Iemand was “leraar van die gemeente in Efese” (of Smirna, Pergamum ens; Op 2: 1,8,12 ens). Elke leraar moet sy eie kerk hê (Calvyn Inst IV.3.vii), maar hy moet ook tegelykertyd op ’n bepaalde plek gevestig wees. As dienaar en instrument van Christus strek sy diens verder as die gemeente. Die leraar van die gemeente is tegelykertyd sendeling van Christus om sy koninkryk op daardie plek te laat kom (Mk 1: 14; Lk 4: 43; Rm 10: 14). Woordverkondiging roep almal tot geloof en gehoorsaamheid aan Christus op, terwyl die wat glo, in die gemeente verenig word (vgl Heid Kat S 21).
Gedurende die genootskaplike “sendingeeu” is kerk en sending teenoor mekaar gestel en het die predikant as amptenaar van die kerk teenoor die sendeling of evangelis te staan gekom. Die “kerk” of verenigings het die “sendingopdrag” van Mt 28: 19 buite predikante om deur sendelinge vervul. Die opdrag van Mt 28: 19 geld egter vir elke bedienaar van die Woord. Elke bedienaar van die Woord is primêr dienaar of apostel van Christus wie se diens aan die kerk voorafgaan (Rm 10) en instrumenteel tot die vergadering van die kerk lei (Calvyn Inst IV.1.ix,x). Hy is nie dienskneg van die kerk nie en behoort die Woord wyer as die kerk te bedien.
Die apostolaat van die diens van die Woord is sending na die gemeente in ’n bepaalde plek, maar ook tegelykertyd nie noodwendig tot daardie plek beperk nie (Inst IV 3 vii). Die roeping om elders die koninkryk van God te gaan proklameer moet ook ordelik en onmiddellik tot die dienaar kom. Hy kan daar nie alleen oor besluit nie. So het die Heilige Gees voorgangers in Antiochië en die kerk gebruik om Paulus en Silas te roep en uit te stuur om in ander dorpe en stede die evangelie te gaan verkondig (Hd 13: 1-3; 14: 26,27), sonder dat Paulus dit op sy apostoliese gesag vanself onderneem het (Ef 2: 20). Tog verskil gerigtheid op nie-Jode en Jode in die bediening van Paulus en Petrus (Gl 2: 6-8).
Sending bring die swakheid van die instrumente, die kleipotte (2 Kor 4: 7), na vore wat tog “ambassadeurs” van God moet wees (2 Kor 5: 20). Sendelinge is nie net “geleibuise” vir boodskappe van en na hulle sender nie. Die sendelingambassadeur verteenwoordig persoonlik sy Sender, beliggaam die Een wat
|68|
hom stuur. Die goeie sendeling moet intieme kontak met sy Sender bly onderhou (Bosch 1986:13). Daaraan kan hy uitgeken word.
Die intieme band tussen kerk en koninkryk staan vir Calvyn in die Reformasie vas (Inst IV2.iv). In die 18de eeu het die Piëtisme begin om individuele “siele” vir Jesus te wen. In die 19de eeu het die doel van sending in die kollektiewe en institusionele ideaal van bepaalde kerkplantings of kerkuitbeiding begin opgaan. “Die kerk” stuur in die kerksentriese benadering sendelinge met “die kerk” as bloudruk (Bosch 1986:3) uit om sy gebruike, opset, amptenare en seminaries net so op ander volke oor te plant. Die Westerse sending het daarmee dikwels nie die koninkryk van God nie, maar kerkimperialisme, kolonisasie en kulturele verwestersing op die oog gehad (Spoelstra sa:151-163).
Tegelykertyd het die Griekse filosofie in die Rennaissance die Westerse denke ingrypend laat onderskei tussen die geestelike (waarop die sending hom rig) en die gewone natuurlike liggaamlike lewe, waarmee die sending nlks te make het nie. Jesus se verlossingswerk en sy heerskappy (koninkryk) spreek en gryp die mens egter in sy totaliteit aan. Sending in koninkryksperspektief behoort op die voetstappe van Jesus nie net “geestelik” en “eredienstig” gerig te wees nie, maar ook die evangelie in genesings, opvoeding, voeding van hongeriges, ywer vir geregtigheid en vrede, afbreek van mure van haat, vooroordeel en diskriminasie te laat deurwerk (Mt 10: 8; Joh 20: 21). Die missionêre betrokkenheid moet in die missio Dei van Jesus Christus (Joh 3: 16-21) gegrond wees. “Ons sending is om deel te hê aan die sending wat Jesus begin het, die sending van die inhuldiging van die koninkryk van God” (Bosch 1986:6).
Sending moet drie aspekte op die oog hê: verspreiding van die evangelie, vernuwing van die kerk en skepping van ’n gemeenskap wat deur die beginsels van die koninkryk van God regeer word. “As ons evangelisasie mense uit die wêreld uitroep sonder om hulle terselfdertyd weer in die wêreld in te stuur, is dit nie evangelisasie nie, maar ontsnapping. As dit in ons kerkvernuwing slegs om ons eie kerk gaan en nie om die samelewing nie, het ons nie met vernuwing te doen nie, maar slegs met die opbou van ons eie geestelike koninkryk en ’n bolwerk van ons eie belange” (Bosch 1986:9v). Sending steek gevolglik grense van geografie, godsdiens, kultuur, ideologie, klas, denominasie, ras en volk oor. Daar is nie meer Jood, Griek, slaaf, man of vrou nie. Dit hef egter nie die kulturele of natuurlike onderskeidinge en differensiasie binne die eenheid van die koninkryk op nie. Die koninkryk verplig mense in hulle verskeidenheid om te lewe soos mense wat aan Christus behoort (Gl 3: 27,28). Die eenheid van die koninkryk word juis in verskeidenheid versoenend verwesenlik.
Die Skrif leer dat ’n dienaar afgesonder word (aforeizein) vir ’n bepaalde diens
|69|
(Hd 13: 2; Gl 2: 7) en dat God ’n man uitkies vir sekere werk (Hd 17: 31; Gl 1: 15,16). Die afsondering van ’n sendeling vind dus plaas binne die algemene apostolaat van die diens van die Woord (Dick 1978:295v). Die onderskeiding tussen predikant en sendeling moet basies gelowiges en ongelowiges en nie etnisiteit op die oog hê nie. ’n Wit predikant mag nie aan een kerk verbonde wees om eintlik predikant in ’n ander swart kerk te wees nie. Enige kerk kan enige predikant uit enige etniese situasie as predikant of sendeling beroep. Tot ongeveer ’n eeu gelede het sommige selfs geglo ’n predikant mag nie vir swartes en ’n sendeling nie vir blankes preek nie (vgl Angola).
Roomse geestelikes word met ’n sakrament lewenslank in die amp gestel. Eenmaal ’n priester altyd ’n priester, al word hy ’n ontroue priester. Hy is aan ’n amp, nie aan 'n plek of kerk gebonde nie. Priesters wat met die Reformasie saamgegaan het, wou dié opset dikwels voortsit.
Die gereformeerdes handhaaf ook die beginsel van lewenslange amp of diens (art 12) in diens van Christus (nie van die kerk nie). Calvyn bind predikante soos ouderlinge egter aan ’n plek (Inst IV.3.vii,viii) omdat die buitengewone amp van apostels en rondreisende evangeliste opgehou het om te bestaan (art I (7), Dordrecht 1578). Aanvanklik is predikante gestuur “om hier en daar in die gemeentes onder die kruis te gaan preek”. Niemand mag egter elders ’n beroep opvolg of selfs sonder behoorlike toestemming van kerkraad, klassis of sinode gaan preek nie. Die huidige redaksie dateer uit 1581 en 1586.
God se roeping gaan in die diens van die Woord tot alle mense uit en is nie beperk tot die kerk op die bepaalde plek nie. Tog kan die diens nie los van die kerk (gemeente) verrig word nie. Die eenheid in Christus bind die diens dadelik aan die gemeente. Die kerk wat beroep en bevestig moet oordeel wanneer “algemene nut” vereis dat die dienaar na ’n ander plek verplaas moet word en daaraan openbare goedkeuring verleen (Calvyn Inst IV.3.vii, vgl intieme eenheid en gemeenskap van een liggaam 1 Kor 12).
Die predikant is met die oog op sy diens nie net aan die “kerk” as sodanig nie, maar ook aan die plek waar hy woon, verbonde. Hy is immers ’n dienaar van Christus en nie ’n amptenaar van die kerk nie. Sinodes het reeds in die 16de eeu die band met die kerk en plek waar die predikant woon, beklemtoon (Bos 1950:39). Slegs sending om elders te dien om gelowiges (kerk) te vergader maak ’n uitsondering moontlik. Nie die kerk nie, maar die diens van die sendeling, soos by die apostels, gebruik die Here om ’n nuwe kerk en kerkraad
|70|
te vergader.
In die woord “sendeling” lê die gedagte van gestuur wees (apostolaat) opgesluit. Die vraag is dus wie stuur. Dit moet primêr die Here van die koninkryk wees wat ’n dienaar stuur om sy koninkryk te gaan proklameer Die dienaar moet hom derhalwe persoonlik innerlik van sy roeping bewus wees (Gl 1: 1; 2: 7; Ef 1: 1; Fil 1: 1; 2 Tm 2: 15). Die sending vind egter eers plaas wanneer die kerk ook deur die kerkraad hierdie sending uiterlik tot die dienaar rig en bevestig. Kragtens die eenheid in Christus bly die band tussen die sendeling en sendende kerk onverswak bestaan (Hd 14: 26,27).
Die verhouding tussen sendende kerk en sendeling moet duldelik uitgedruk en gereël word in die beroepsbrief en ooreenkoms wat die kerkraad met die sendeling tref. Die werk wat die sendeling doen, bepaal sy amp. Hy mag geroep word om tydelik of permanent verspreidwonende gelowiges te gaan bedien (art 39 KO) of om heidene of buite-kerklikes te gaan evangeliseer en mense so weer aan Christus as Here gehoorsaam te maak (Heid Kat S 48). Die sendeling mag nie van een (bv ’n blanke) kerk gestuur word om ’n ander (bv swart) kerk te gaan bedien nie, behalwe wanneer die swart kerk uitdruklik vir tydelike hulp gevra het. Wanneer ’n sendeling hom op grond van sy sendingroeping met 'n bestaande plaaslike kerk inlaat, dring hy in die diens van ’n ander in en maak hom aan ’n skorsingwaardige sonde skuldig (art 80). Die Skrif ken geen voogdyskap of paternalisme van ’n sendeling uit ’n bepaalde kulturele gemeenskap oor gelowiges in ’n kerk onder ’n ander kulturele gemeenskap nie (art 84).
Die genootskaplike sending van die 18de eeu het kerk en sending langs en teenoor mekaar gestel. Buite-kerklike genootskappe het sendelinge uitgestuur en beheer en kerklike sending is op genootskaplike patroon deur afsonderlike sinodale of plaaslike sendingkommissies beheer wat oor standplaas, traktement, instituering van “sendinggemeentes”, sendinghelpers, ensovoorts besluit het. As gevolg van Europese kolonialisme was die sendeling altyd ’n blanke (Europeaan) en het “sendinggemeentes” onder voogdyskap van blanke kerke gebly.
Die kerkraad moet die sendeling uitstuur en oor hom as dienaar van die Woord toesig hou. Wanneer ’n kommissie nodig is, moet die kommissie weet waarop hulle moet ingaan en aan die kerkraad rapporteer om te besluit. Wanneer ’n paar kerkrade kombineer om ’n sendeling uit te stuur, moet hulle ’n behoorlike kombinasie-akte met die oog op daardie spesifieke beroep en predikant opstel. Kerke kombineer nie vir “sending” nie, maar om ’n sendeling te beroep. Van ’n gesamentlike sendingkommissie wat aan verskillende kerkrade rapporteer of namens hulle optree, kan geen sprake wees nie (art 49). ’n Behoorllke kombinasie-akte sal vir ’n gekombineerde kerkraadsvergadering (feitlik ’n classis contracta) voorsiening maak sodat die kerkrade saam oor die diens van die sendeling toesig kan hou. Die kerkrade moet hulle verteenwoordigers
|71|
met behoorlike geloofsbriewe (art 33) stuur om die gekombineerde kerkraad te konstitueer. Die kerkraad moet hom daaraan verbind om die besluite te erken mits dit nie met die kombinasie-akte, die Skrif, Belydenis of Kerkorde (vgl art 33) in stryd is nie. Wanneer kerkrade in kombinasie mekaar nie vind nie, moet die saak na die klassis verwys word (artt 41 of 31).
Nòg die gekombineerde kerkraad, nòg die klassis mag op die selfstandigheid of huishoudelike verantwoordellkheid van enige plaaslike kerk inbreuk maak (art 30). Die ander kerke of klassis kan byvoorbeeld nie op sterkte van die “sending” finansiële verpligtinge van ’n plaaslike kerk verhoog nie (artt 30,84). Die kerk kan ook nie op grond van eie probleme eensydig aangegane verpligtinge verminder of beëindig nie. Die neiging om ’n groot getal kerke te “kombineer” met die oog op onderhoud van ’n sendeling, moet ontmoedig word. Daar moet liewers hoogstens drie kerke kombineer, terwyl ander kerke hulle tot finansiële sustentasie aan die kombinasie verbind. Die basiese beginsel vereis dat die sendeling deur ’n bepaalde plaaslike kerk uitgestuur word.
Die Sinode van 1967 het vir die bevestiging van ’n sendeling ’n afsonderlike Formulier vasgestel (243-247).
Gedurende die eeu van Europese kolonialisme het almal aanvaar dat die sending en sendeling van Wes-Europa na die sogenaamde “inboorlinge” (nie-blanke gemeenskappe) uitgaan. Die “blanke” kerke het op “beskawing” aanspraak gemaak en “voogdyskap” oor “sendingkerke” uitgeoefen.
Die GKSA het na die Tweede Wêreldoorlog op talle plekke sending (evangelisasle) onderneem, later ampte en kerkrade geïnstitueer sodat “jong” kerke tot stand gekom het wat nog geestelike en finansiële ondersteuning nodig gehad het. Die instituering van ’n “sendingkerk” het dikwels die einde van sending beteken en slegs finansiële sustentasie het van “sendende” na “sendingkerk” voortgegaan. Rapporte voor Sinodes 1949 tot 1976 handel oor “sending” asof dit ’n selfstandige aktiwiteit op homself is wat in kerkverband uitgevoer word. Selfs sendelinge en sendingkommissies het onder die noemer van “sending” die “jong” kerke bearbei en voorgeskryf, in enkele gevalle selfs waar die “jong” kerk ’n eie predikant gehad het. Soms het “blankes” rigoristies voorgeskryf hoe finansiële bydraes per jaar moet groei en sustentasie dienooreenkomstlg verminder. Sendelinge verbonde aan ’n blanke kerk, gesteun deur betaalde helpers wat as ouderlinge dien, het tegelyk soos superintendente in jong kerke en hulle kerkvergaderings opgetree Dergelike situasies is kerkregtelik onhoudbaar (art 84; GKSA 1961:118-119, 188-190; 1964:261-270).
Die wese en selfstandigheid van die plaaslike kerke vereis dat sendende kerke — in bepaalde plekke waar reeds ’n swart kerk geïnstitueer is, eers met daardie swart kerk of kerke ’n behoorlike ooreenkoms aangaan. Daarin moet die verhouding tussen die sendeling en die swart kerk, sowel as die opname en versorging van gelowiges wat die sending toebring, duidelik omskryf word. Ooreenkomste moet in die onderskeie klassisse van die “sendende kerk” sowel as de “jong” kerk in wie se gebied gewerk word, voorgelê en goedgekeur word.