De Generalibus Synodis.

Cap. IV. Van den Generaalen Synodus¹).

Eadem in Synodis Generalibus servabuntur, quibus intererunt non à Classibus sed Provinciis delegati ministri et seniores cum literis testimonialibus et mandatis ad doctrinam, disciplinam et facta particularia spectantibus, quae in Conventibus Provincialibus definiri non potuerunt, aut ad omnes Ecclesias spectant²).

Het zelve dat voorschreeven is, zal ook in den Algemeenen Synodo onderhouden worden, tot welken koomen zullen Kerken-Dienaars en Ouderlingen niet van de Classen, maar van de Provincien verordineert met Getuigenissen en Brieven en Beveelen aantreffende de Leere, het Kerkregiment en byzondere zaaken³), die in de Provinciale t’samenkomsten niet hebben konnen uitgevoert ofte geëindigt worden, of die allen Kerken betreffen en aangaan.

1) Bij C. is het eenige opschrift: Vande Gheneraale Sijnooden; en bij J.: Von den Generalen Synoden.
2) Voor de 26 artikelen van dit 2^e, 3^e en 4^e Capittel, even als voor artt. 19-53 van de Kerkenordening, is onder het afdrukken ook nog vergeleken de oudste uitgave die er van dat gedeelte der Emdensche acta bestaat, en die te vinden is in het uitvoerige werk, dat de Keulsche hoogleeraar en kanunnik Cornelius Schultingius Steinwichius, onder den titel van Hierarchica Anacrisis enz., uitsluitend tot bestrijding van het Calvinistische of Gereformeerde kerkrecht, in den aanvang der 17^e eeuw in het Latijn geschreven heeft (de uitgave, die schrijver dezes daarvan bezit, heeft het jaar 1627 op den titel, maar blijkens den inhoud, op vele plaatsen, moet het werk reeds verscheidene jaren vroeger geschreven zijn; gelijk dan ook de opdrachtsbrief gedagteekend is van den 15 Mei 1604). Dit boek is verdeeld in vier stukken (128, 156, 212 en 192, samen 688 blzz. in Folio), waarvan het derde en vierde o.a. de Kerkenordening bevat van de Nederlandsche Synoden van 1571, 1574, 1578 en 1581, die der laatste twee Synoden ook nog met de besluiten over particuliere vragen; en die van 1571 slechts van art. 19 af, maar met de besluiten over de meerdere kerkelijke vergaderingen; terwijl met betrekking tot de laatste drie Synoden dan een weinig later eene uitvoerige kritiek gegeven wordt, in welke artikel voor artikel afzonderlijk behandeld en op kerkrechtelijke gronden bestreden wordt. De genoemde Emder artikelen zijn in dit werk te vinden in het derde stuk, blz. 57^b-61^b; aldaar echter bij vergissing gepagineerd als blz. 55^b-61^b; terwijl voorts niet alleen artt. 1-18 ontbreken, maar ook artt. 19 vgg. onmiddellijk aan de voorafgaande Paltzer Kerkorde zijn toegevoegd, alsof zij nog daarbij hoorden, en eerst aan het einde gesproken wordt van de Emdensche Synode. Denkelijk is een stuk der kopij hier overgeslagen en onafgedrukt gebleven. Voor het overige komt deze afdruk goed overeen met het gebruikte afschrift uit het Arnhemsche archief en met dat van J. van Foreest. En dan is het zeker niet onwaarschijnlijk, dat het daarvoor gebruikte afschrift hetzelfde is als het nog in Keulen aanwezige Latijnsche handschrift, waarvan hiervoren in de inleidende opmerkingen over den tekst gesproken is (boven blz. 45). In dien geest zal dus het aldaar gezegde moeten gewijzigd en aangevuld worden; terwijl dan ook niet geheel meer gelden kan, wat blz. 44 gezegd was, nl. dat de Emdensche acta nog nooit in de oorspronkelijke taal zijn uitgegeven. Althans ver het grootste gedeelte is reeds in 1604 door een Roomschen schrijver in die taal ter perse gelegd.
3) Voor de laatste veertien woorden heeft C.: mett Kredentsbrieven ende instructien, noopende de Leere, disciplijne, ende particuliere saacken; en J.: mit gnugsamen glaubwirdigen Credentz vnd zeugnusbrieffen .... was die lehre, kirchen disciplin, vnd particuliere sachen anlanget.