|275|
Protocol van de beraadslaging over en het besluit tot verandering van de wijze van verkiezing van ouderlingen en diakenen in de Franse kerk in Londen, 15691.
Sententia ministrorum Gallicanorum de electionibus Seniorum et Diaconorum. Anno 1569.
Ad ea de quibus variè sentiebant ministri et seniores Ecclesiae
Londinogallicanae, frequenter in hoc congregati, ut ordini et
regi[mini] eiusdem Ecclesiae consulerent, et ministros
Ecclesiarum Gallicarum in hanc civitatem refugos rogabant, ut
sibi de hoc negotio consilium et sententiam suam impertirentur,
haec se (per Dei gratiam) sequituros sperantes, postquam ea
communicaverint D. Superintendenti D. Episcopo
Londinensi, suumque ad ea consensum et approbationem habuent.
Iidem ministri Ecclesiarum Gallicarum, ad hoc in nomine
Domini congregati responderunt ea quae sequuntur,
videlicet:
Quod attinet generale2 regimen
Ecclesiarum3, videtur4 eis, cum
senior[ibus] ita ut fieri debet, et ordine legittimo vocati
fuerint ad munus suum in ea Ecclesia, cui5 debent
invigilare, quod ad eius aedificationem et conservationem pacis,
magis expedit et convenit, ut in exercitio muneris sui maneant,
donec necesse sit eos vel deponere propter magna aliqua et
scandalosa errata quae commiserint: vel mutare, quando rogabunt
ut munere leventur, iustis et legittimis de causis, de quibus
Consistorium iudicare6 debet.
Sed quantum ad stratum particularem istius Ecclesiae, attendentes
ad huius pacem et unionem, et longum tempus quo plerique seniorum
nunc in ea munere fungentium ministraverunt,
considerantes7 quoque magnum incrementum in ea brevi
ab huic tempore factum, fratrum hic collectorum, magnae
dispersionis et dissipationis causa, quae multis aliis in
Ecclesiis contigit, adeo ut nova quodammodo dici possit;
atque etiam quod in tanto numero plurimi reperiri possint, magnis
donis praediti8, quibus apti atque idonei esse
possent, ut eiusmodi munus administre[nt].
Praeterea, ut occurratur et praeveniatur multis9
murmurationibus et querimoniis10 quae
1 Dit document werd mij in april 1993 in handen
gespeeld door mevr. M. Sluis, bibliothécaire van de Waalse
bibliotheek in Amsterdam. Zij trof het aan in een zojuist door de
Waalse predikant R.F. Le Gras gedeponeerde map met brieven uit
het jaar 1596(!). Het document dateert daarentegen duidelijk uit
1569. Niet alleen is dit op te maken uit de omslag, ook de
genoemde namen corresponderen exact met het jaar 1569.
Afkortingen in de tekst zijn gecursiveerd aangevuld. De weergave
van dit document geschiedt met dezelfde aanpassingen als bijlage
I.
2 Deze drie woorden boven de regel geschreven ter
vervanging van het doorgestreepte: ‘Respectu’. Het hieropvolgende
woord ‘regimen’ was oorspronkelijk ‘regimini’.
3 Doorgestreept: ‘generalis’.
4 Voor dit woord staat het doorgestreepte ‘ipsis’.
5 I.p.v. het doorgestreepte ‘quib’.
6 I.p.v. het doorgestreepte ‘cognoscere’.
7 I.p.v. het doorgestreepte: ‘Atque etiam’. Het hierop
volgende ‘quoque’ is in de marge toegevoegd.
8 I.p.v. het doorgestreepte ‘donati’.
9 Dit woord is interlineair toegevoegd.
|276|
fieri possent, atque ob alias bonas et graves11
considerationes, dicti ministri consultum
arbitrantur12, ut fratres seniores in praesentiarum
huic Ecclesiae ministrantes, moneantur et rogentur in nomine Dei,
ut a dicta Ecclesia petant se ministerio dimitti, iuxta ordinem
ibidem antehac aliquoties usitatum atque observatum.
Et ut postea, corpore Ecclesiae congregato, suffragiis totius
populi, eligantur ex tota multitudine, viri duodecim, Deum
timentes, apti atqueidonei ad huiusmodi munera. Et poterunt
nihilominus dicti seniores qui sic munus suum remiserint, vel
pars eorum denuo elig[i] apopulo, prout quisque iudicabit in sua
conscientia bonum atque aptum esse iudicabit. Ea tamen lege,
nequi suffragia conferre possint nisi qui coenae
Dominicae in hac Ecclesia communicant, iis quoque non
comprehensis, qui tribus ab hinc mensibus ab ea se subduxerint,
excusatione13 legittima morbi vel iustae absentiae
curentes.
Consultum etiam arbitrantur dicti ministri, ut eorum14
qui hac vice15 eligentur [..] sit et
possint16 una cum ministris et diaconis huius
Ecclesiae17 congregatis in consistorio, nominare eos
quos cognoscent aptos ad18 eiusmodi munera probe
exequantur, atque etiam dimittere vel deponere a munere eos quos
erit necesse; ea nihilominus conditione, ut tam ii qui in
praesentiarum quam19 ii qui in posterum eligentur,
proponantur toti congregationi, ut per hanc approbentur tacito
consensu, aut alioqui reiiciantur iustis causis oppositionum; de
quibus iudicabit dictum consistorium; atque id omne iuxta formam
in aliis ecclesiis bene reformatis observatam.
Quod quidem praedictum consilium ministris et senioribus istius
Ecclesiae propositum, bonum et compertum atque accordatum,
dummodo20 in idipsum consentire velit D. Episcopus
Londinensis: qui21 ad se relatum etiam comprobavit,
atque exequi in totum et per omnia iussit. Et ad exequendum
commisit tres ministros ordinarié ministrantes in ista
Ecclesia22, M. Thomas Sampson ministrum Verbi Dei, M.
Bodley et M. Willems mercatores Anglos. Petrum Loiseleur et de
Vilier, Guilielmum Fuguierium, Joannem Secours et Anthonium de la
Faye ministros Gallicos.
10 Klachten. De oorspronkelijke tekst:
‘querimoniae multae’ is verbeterd in ‘querimoniis’.
11 I.p.v. het doorgestreepte ‘magnas’.
12 De laatste twee woorden interlineair geschreven als
vervanging van het doorgestreepte ‘consulunt’.
13 I.p.v. een onleesbaar doorgestreept woord.
14 I.p.v. het doorgestreepte ‘iis’.
15 Vicis = taak.
16 ‘.. sit et possint’ is in de marge toegevoegd. Een
(deel van een) woord voor ‘sit’ is weggevallen, en hier
weergegeven met twee puntjes.
17 Hierna is doorgestreept: ‘incumbet munus sit’.
18 I.p.v. het doorgestreepte ‘qui’.
19 I.p.v. het doorgestreepte ‘eligentur’.
20 Hierna doorgestreept: ‘D. Epicopus
Londinensis’.
21 Aan dit woord gaat vooraf de doorgestreepte
zinsnede: ‘ad quem etiam’.
22 Namelijk Jean Cousin, Jacques de Touillet gezegd
Desroches en Etienne Mermier.
|277|
Quibus D. Episcopus imposuit ut moderentur actionem, assistant electionibus et numerationi suffragiorum et audiant oppositiones si quae sint, easque iudicent. Monuit etiam Superintendens23, ut unusquisque Deum precatus duci24 se sancto spiritu sinat, et prohibet nequae conspirationes et factiones fiant25 sub poena gravissimi punitionis et castigationis eorum qui fecerint incontrarium. Et vult nihilominus omne id quod factum et transactum fuerit, nullarum esse virium neque vigoris, quoad ad se relata fuerint singula ut ab ipso26 et D. commissariis a Regia Maiestate constitutis diiudicetur gubernata27 an actio28 fuerit in timore Dei, et si ita sit, comprobetur quod factum est, aut improbetur, siquibus factionibus aut monopoliis negotium tam sanctum fuerit prophanatum.
23 I.p.v. het doorgestreepte ‘D.
Episcopus’.
24 Dit woord is in de marge toegevoegd.
25 Dit woord is eveneens in de marge toegevoegd.
26 ‘ut ad ipso’ in de marge toegevoegd ter vervanging
van het doorgestreepte ‘quo diiudicentur a se’.
27 Dit woord is in de marge toegevoegd.
28 Hierna volgen twee interlineair aangebrachte
woorden die onleesbaar gemaakt zijn. Tevens staat op deze plaats
het woord ‘recta’, dat vermoedelijk ook doorgestreept is.