|319|
Bijvoegzel tot het bovenstaende Formuljer van Onder-
teijckeninge der Predickanten, Opgestelt en hjer
ingevoegt volgens Resolutjen des E. Classis
in dato van den 3 Sept. en 5 Nov. 1693. 1)
Nadien de E. Classis, verneemende verschyde Leeringen, die soo hjer en daer Voortgebragt ende gedreeven worden, bekommert wierd, Of niet wel eenig bederf in de Leere Eenige haerer Leeden en Onderhoorige Kercken mogt bevlecken; Heeft Sij nodig geagt, nae ’t Exempel der Christen-Kercke in veele tyden, daer tegen te Waecken wel niet door het Opstellen en Invoeren van Eenig Nieu Formuljer van Onderteyckeninghe, ’t welck Sij om verschyde reedenen als nog njet Noodsaecklijck ende oock niet wel doenlijck of raedsaem Oordeelt, Maer ljever door eenige Naeder Toepassinghe van de Oude Formuljeren van Eenigheijt op de Huydensdaegsche Vreemde Gevoelens Voor soo verre deselve daer tegen Direct of Indirect en bij gevolge mogten aenloopen, Ende dat in manjere als volgt:
Wij Onderschreven Bedienaeren des Godlycken Woorts resorteerende onder de Classis van Walcheren in Zeelandt, Verklaeren Opregtelijck in Goeder Conscientje voor den Heere met deese Onse Onderteyckeninghe, Dat wij van herten gevoelen en gelooven, dat Alle de Artjculen en Stucken van de Leere in de Belydenisse en Catechismo der Nederlantsche Gereformeerde Kercken
1) Aan deze artikelen gaan in het Middelburgsche Onderteekeningsboek vooraf: de Formulieren van Eenigheid, de Liturgische Geschriften (ed. Schilders, 1611) en het gewone Dordtsche Onderteekeningsformulier. De Walchersche artikelen zijn onderteekend door alle predikanten tot 1816.
|320|
begreepen Mitsgaders Eenige Verklaeringhen over de Pointen der Voors. Leere in de Natjonale Synode Aº. 1619 tot Dordrecht gestelt, Met den Woorde Godts over een komen; Beloovende Alles wat breeder uytgedruckt is in ’t bovenstaende Formuljer van Onderteyckeninghe conscientjeuselijck te sullen naekomen. Djenvolgens verklaeren wij bij deesen te gevoelen en te gelooven als boven ’t geene hjer volgt.
Art. I. Van de Verdorventheijt der Menschlijcke Reeden en Onbequaamheyt desselfs om daer uyt alleen de Godlijckheijt der H. Scriftuyre te Bewysen.
Wij Erkennen dat de Reeden is een Gave van Godt den Vaeder der Ligten den Mensch ingeschapen, So dat in de Regtheyt desselfs een Voornaem Stuck van ’t Beelt Gods in den Mensche1) bestondt; Maer door den Val is daer een swear Bederf overgekomen, En in plaetse van de waere en de Salige Kennisse sijns Scheppers en Anderer Geestelijcke Saecken heeft den Mensch daer in over sich gehaelt blindtheijt, schricklijcke duysternisse, Ydelheyt en verkeertheyt van Oordeel.2) Welcke verdorventheyt van de Reeden Yder Mensche Natuurlijck en Aengebooren is, Zynde al ’t Gedigtsel der gedagten sijnes herte ’t allen daege en van der Jeuget aen Boos3); Soo dat deselve voor uijt gaet Alle Indrucksels van Quaede4) Vooroordeelen, Opinjen en Exempelen5), die ’t verstant daer nae nog meer bederven, Ende dat het hem onmogelijck is met syne toestemminghe sig voor Alle dwaelinghe te konnen wagten, ’t welck de Engelen selve, om in de Waerheijt staende te Blijven, niet als door de Genade Godts6) hebben konnen doen. Want al is ’t dat in den Mensch nog eenig Licht der Nature overgebleeven is, waardoor hij behoudt eenige Kennisse van Godt, van
1) Syn. Dord. C. III. IV § I.
2) ibid.
3) Syn. Dord. C. III. IV. § 2.
4) Gen. VI.5. VIII. 21.
5) Syn. Dord. C. III. IV. § 2.
6) Belijd. Art. 12.
|321|
Natuyrlijcke dingen, van het Onderscheijt tusschen ’t geen eerlijck of oneerlijck is, So is ’t nogtans, dat hij dat selve oock in Natuyrlijcke en Burgerlijcke dingen niet regt en gebruijkt jae veel meer ’t selve hoedanig het oock is, geheel op verschijde wijsen besoedelt en in Ongeregtigheijt ’t onderhoudt.7) Soo verre is het van daer dat ’t Getuignisse van de Reeden also vast, seecker en Onfeijlbaar soude zijn als ’t Getuignisse van Gods Woort, dewijle ’t Getuignisse Gods altijt Meerder is als ’t Getuignisse der Menschen8). Jae geen vergelijckinghe tusschen die bijde mag gemaekt worden. Want de Waerheijt Godts is boven Alle, en alle Menschen zijn uyt haer selve Leugenaers en ijdelder dan de ijdelheyt selve.9) Aengesien daer oock geen Proportje is tusschen de Natuyrlyke Reeden ende de boven-natuyrlijke Waerheden; Belijden wij, dat den Mensch geheel onbequaem is, om van deselve met sijn reeden te konnen Oordeelen; Waertoe Absoluyt noodsaecklyck is, dat God, die gesegt heeft, dat het Ligt in de duysternisse soude schijnen, oock schijne in onse herten, doende ons niet alleen uytterlijck het Evangelium predicken10), Maer oock ons verstandt inwendig verligtende door den H. Geest, Opdat wy souden verstaen en onderschyden de dingen die des Geestes Godts zijn11). Ende vermits den Eersten aenvang hjer van gemaeckt werdt in ’t Geloove van de Godlijckheyt der H. Scriften, So soude daer tegen ten hoogste hinderlijck zijn die verwaentheyt Als of wij door de Kragten van de reeden alleen deselve souden konnen Agterhaelen; Neen maer ter Contrarje moeten wij daer toe komen met een verloocheninghe van ons verstant, ootmoedigheyt des herte ende een Nedrig
7) Syn. Dord. III. IV § 9.
8) 1 Joh. V. 9.
9) Belijd. Art. 7.
10) 2 Cor. IV. 6.
11) Syn. Dord. c. III. IV. § 11.
|322|
Gebedt, dat Godt door sijn Geest alle opgeblaesendheijt en vleeslijcke Wysheyt van Ons weijre. Waer op dan de Godlijckheijt en Waerheyt der H. Scriften sich selve in Kragt en betooninghe des Geestes aen onse Conscientje openbaert, Uytwendig wel door de Merkteeckenen en ’t Bewijs der Godlyckheijt datse bij haer selve hebben12), waerdoor sij haer selve, gelyck de Sonne door haere straelen aen Ons gemoet ontdecken, ende de duysternisse daer van overwinnen, so dat de Blinde self tasten konnen, dat de dingen, die daer in voorsegt zijn geschjeden, Maer voornaementlijck inwendig door den H. Geest, die ons13) niet alleen verligt, so dat wy in syn Ligt het Ligt van Gods Woort sien, Maar oock aen onse herten verzeegelt, datse van God zijn14),de Geest also in onse herten getuigende, dat de Geest in ’t Woort de Waerheyt is; welcke verzeegelinge alle verstant en Kennisse te boven gaet. Edog, dewyle Godt den reedelijcken Mensch niet en bewerckt als een Stock of Block15), So is het seecker, dat de reeden daer in een groot Bedienstig gebruyck heeft, Soo door ’t Ligt van de Ingeboorne Kenzaeden, als door de Kragt van de reedenkaevelinghe, Sonder welcke self geen Geloove of reedelijcke Godsdienst in ons soude konnen plaets hebben; met dit verstant nogtans, dat de Reeden ons daer in geensins verstrecke voor een Regul van de Geopenbaerde Waerheyden of een Beginsel, waer uyt deselve moeten beweesen worden, veel min als een Fundament, op welcke ons Geloove gebouwt is, Maer als een Wercktuig en verligte Faculteijt, door welcke de Godlijckheyt der H. Scriftuyre van ons verstaen en aengenoomen werd, Ende wij in de
12) Belijd. Art. 5.
13) ibid.
14) ibid.
15) Syn. Dord. C. III. IV. § 16.
|323|
Uytlegginge derselve Geestelijcke dingen met Geestelycke dingen saemenvoegen, Scriftuyr door Scriftuyr verclaren en daer uyt wettige besluyten trecken tot versterckinge van ons Geloove; Geen anderen Regul, Beginsel nog Fundament hebbende, Als alleen de H. Scriftuyre om ons Geloove daer nae te reguleeren, daer op te gronden ende daer meede te bevestigen;16) Neemende onder deselve Alle Overleggingen ende alle Gedagte, die sig daer tegen verheft, Gevangen tot de Gehoorsaemheyt Christj17).
Op deese gronden verwerpen wij Alle dwaelingen en Expressien hjer tegen strijdig, door welcke de Menschlijcke Reeden onmatiglyck gelaudeert, en de Gronden der Philosophie misbruyckt werden, om te heersschen over het Geloove ende de Theologie.
Art. II. Van de H. Aenbidlijcke Drij-Eenigheyt.
Nog verwerpen en verfoyen Wij van gantscher herte Alle Sodanige stellingen, reedeneeringen en Spreeckwysen, dewelcke bevonden werden te bestryden de Eeuwige Generatje des Soons Gods en loochenen de bevestiging van deese H. Verborgentheijt eeniglijck uyt de H. Scriftuyre; Mitsgaders dewelcke loochenen de Eeuwige Voortgang des H. Geestes ende alsoo weg te neemen tragten de Natuyrlijcke Ordre der Persoonen, dewelcke gefundeert is in haere ygene Personeele Eygenschappen. Want vermits de Artjculen onses Geloofs spreecken van den Soone ende den Eenig-gebooren Soone des Vaders, Een Geboorte die niet alleen Onderschyden is van sijn Geboorte uyt de Maget Marja, Maer die deselve voorgaet en van Alle Eeuwigheyt
16) Belijd. Art. 5.
17) 2 Cor. X. 5.
|324|
is; Waerom oock onse Catechismus met nadruck segt, dat de Eeuwige Soone Gods, die Waerachtig Godt is en blijft, de Waere Menschlijcke Nature aengenomen heeft1). Waer mede oock de Vaders van Niceen en de Bekentenisse Athanasij en de Nederlantsche Belydenisse2) overeen stemmen; So is het derhalven dat het ons smertelijck valt te sien Sustineeren, dat er geen Eeuwige Generatje is, nog weesen kan; dat de Persoon des Soons Gods een Soon geworden en gegeneert is in der tijt, en dat alleen omdat Godt in syne Huyshoudinge der Genade het soo heeft goet gevonden. Ende vermits dit is een bovennatuyrlycke Generatje, die ons vernuft te boven gaet, So is het verre van Ons dat wij die Onbegryplijcke Generatje souden willen gaen soecken in onse Natuyrlycke denk-beelden; Maer hjer leggen wij onse Gedagten geern gevangen onder ’t Woort Godts ende desselfs getuignisse, niet als tegen de Gesonde reeden strydig maer verheeven boven deselve. Het is, omdat hem God alsoo in syn Woort geopenbaert heeft3). Ende derhalven hebben wij een afkeer van die geene, dewelke dese Verborgentheyt willen gaen bestryden met de dictata van de reeden, seggende datse strydig is tegen onse denkbeelden, tegen de Idea van de Godlycke Eenheyt, Eeuwigheyt en Eenvoudigheyt, en die alsoo tragten kragteloos te maecken de Aengehaelde Plaetsen en Spreekwijsen in de Belijdenisse des Geloofs, seggende datse niet en sien op de Eeuwige Generatje des Soons, Maer op de Huyshoudinge des Middelaers. Verder, aengaende de Persoon des H. Geestes Gelooven wij, dat hoewel hij met den Vader ende den Soone is de Eeuwige Waeragtige Godt4), Hy egter
1) Catech. vr. 35.
2) Belijd. Art. 10.
3) Catech. vr. 25. Belijd. Artt. 9, 10, 11.
4) Catech. vr. 53.
|325|
van alle Eeuwigheijt is uytgaende van den Vader ende den Soone; In ordre de derde Persoon der drij-Eenheyt, eenes selves Weesens, Majesteyts en Heerlijckheyts met den Vader ende den Soone, zijnde waeragtig en Eeuwig Godt van alle Eeuwigheijt van den Vader en den Soone uytgaende,5) Zijnde de Geest, die van den Vader uytgaet6). Ende derhalven verklaeren wij voor dwael-Geesten, de geene, die ontkennen, dat sodanigen Processio of Emanatjo van den Vader ende den Soone Gods soude zyn de Eenige Manjere van bestaen des H. Geestes; derhalven, dat het Ongerijmt en temerajr is, sodanige Vraegen te formeeren, Hoe dan de Generatje des Soons en den Uytgang des H. Geestes van malkandere verschillen? Hoe de H. Geest uyt Twee kan uytgaen? ens. En Nademael de Soone door een Eeuwige Generatje van den Vader bestaet en de H. Geest van Beyde uytgaet, soo houden wij voor vast, dat er is een Natuyrlijcke Ordre van bestaen onder de Persoonen der Godlycker drij-Eenheijt, niet alleen een Ordre van Eerste, tweede en derde persoon, maar een Ordre, die Eeuwig en Natuyrlijck is, gefundeert in de Personeellycke, characteristische Eijgenschappen, door welcke de eene Persoon is, dat de Andere niet en is7) nog kan zijn. En derhalven verwerpen wij alle die loochenen, dat in een Eenvoudig Weesen onderschyden Manjeren van bestaen zijn konnen, ende die gevoelen, dat al het Onderscheyt der Godlycker Persoonen alleen soude geleegen zijn in ’t Getal, Oeconomje, Naemen en Werkingen die soo arbitrajr en Willekeurig souden zijn, dat de Naem en Huyshoudinge van de Persoon, die nu Vader is, Mogelyck soude konnen zijn de Naem
5) Belijd. Art. 11.
6) Joh. XV. 26.
7) Belijd. Artt. 8, 10.
|326|
en Huyshoudinge van de Persoon, die nu Soone is, en die nu H. Geest is.
Wij verklaeren sodanige Sustenuen voor Heterodox en in de gronden te verschillen van de Artjculen der Aengenomen Belydenisse.
Art. III. Van de Rechtveerdigmaeckinghe.
Vermits de Leere der Rechtveerdigmaeckinghe in Gewigte en dierbaerheijt een seer Uytnemend en Voortreflijck Point is van Onse religie; Een artjcul, daer de H. Paulus nae sijn wysheyt soo veel werck van gemaeckt heeft, en waer in gelegt zijn de gronden van onse Gezeegende Reformatje; daerom verklaeren Wij, dat wij deesen Artjcul altijt nae ons vermogen sillen verdeedigen tegen soo veele Tegenstanders en Vijanden der Genade. Ende derhalven betuigen wij volgens het Oogmerck Paulj 1. Dat hjer alle zeedelijcke Wercken werden uytgeslooten en onse Geregtigheyt voor Godt niet zijn konnen1). 2. Dat regtveerdigen in deesen Artjcul niet anders is als een volkomen vrijspreeckinghe van den Sondaer ende een toereeckeninghe van het regt tot het Eeuwige Leeven, So dat deeze Genade van de Hyligmaekinghe en Heerlijkmaeckinghe moet onderschyden worden. 3: Dat de Eenige verantwoordinghe des Sondaers voor Godts Vijerschaer2) is de voldoeninghe I. Christj nae den Eysch van de Godlycke regtveerdigheyt, soo in sijn doende als in sijn Lydende Gehoorsaemheyt.2) 4. Welcke Gehoorsaemheyt ons moet worden toegereeckent tot rechtveerdigmaekinge. Met dien Mantel der Geregtigheyt moeten wij weesen aengedaen, even als of wij die in ygener Persoon betragt hadden3), welcke toereeckeninghe
1) Catech. Vr. 62. Belijd. Art. 24.
2) Belijd. Art. 22.
3) Catech. vr. 60.
|327|
geschiet zijnde, So werden wij daerdoor Ontheeven van alle Schult, en verbintenisse tot straffe, tijdlycke en Eeuwige. 5. Het Middel nu, waerdoor die toegereeckende Geregtigheyt werd aengenomen, is alleen het ware Geloove, ’t welck hjer maer word aengemerckt als een Instrument, Omdat het Alleen is dat Instrument daer toe van Godt geordonneert om de Geregtigheyt I. Christj aan te neemen en daerom seggen wij, dat wij alleen door ’t Geloove geregtveerdigt werden.4)
Dit soo zijnde de Paelen in deese Hoogwigtige leere by de Oude nae den Woorde Gods gestelt, So verbinden wij ons om ons daer bij te sullen houden; Een groot Mishaegen hebbende in die geene, die Andere Weegen daer omtrent inslaen en door andere Stellingen, Reedeneeringen en Spreeckwysen Afwijcken van de Aengenomene Leere.
Art. IV. Van de Toereeckeninge der sonde Adams.
Soodaenig is geweest de Conditje van den Eersen Mensch in ’t Paradys en ’t Gebodt des Leevens aen hem gegeeven1), dat hij daer in de Plaetse van ’t Gantsche Menschlycke Geslagte bekleet heeft; So dat hij ’t Beelt Gods en Alle die Gaeven, die hij van Godt ontfing en verloor door syne Sonde, niet alleen voor sig, maer oock voor Alle syne Naekomelingen ontfangen ende verlooren heeft.2) Oversulcx gaet de Sonde van Adam Ons oock aen2), omdat Alle Menschen in djen Eenen Mensche geweest zijn Als Kinderen in de Lendenen van haerer Aller Vaeder3) en als Bont-genooten in ’t Hooft en Principael haeres verbonts, ende alsoo hebben wij alle in Hem gesondigt3).
4) Catech. vr. 60. Belijd. Art. 22.
1) Belijd. Art. 14.
2) Catech. vr. 9.
3) Kort Begryp des Catech. vr. 11.
|328|
Onder de Quade Gevolgen van deese Sonde, die op Alle Kinderen Adams komen, Stellen wij oock de Beroovinge van Godts Beelt ende de Aengeboorne verdorvenheyt4), zynde die de Geestelijcke doot en dienvolgens een Stuck van dat drijgement: Ten daege als gij daer van eet, Sult gij den dood sterven5): welcke daerom van Ons gehouden werdt niet Alleen als een Quaet der Sonde, Maer oock als een Quaet der Straffe, liggende op Alle Menschen, en geen Ander Fundament hebbende als de daedlijcke Overtreedinge Adams. Ende, aengesien wij die niet selve met der daet begaen hebben, So kan de Schult desselfs de Onse niet werden, Als bij weegen van Toereeckeninghe6), welcke toereeckeninghe hjer niet Onijgentlyck en door Middel van de tusschenkomende verdorvenheijt van ons verstaen werd te geschieden, Maer soo dat de Schult van de Ongehoorsaemheyt Adams Eijgentlijck en Onmiddelyck Overgaet en Gemeyn gemaeckt werd aen Alle Menschen, Soo dat wij Alle in Adam Schuldig zijn des Vloecks ende des Eeuwigen doots;7) En door Eene Misdaet de Schult gekomen is over Alle Menschen tot verdoemnisse8). Derhalve Erkennen wy Godt in syn wys Beleyt over den Staet en Val van den Eersten Mensch, niet alleen als een Almagtig Schepper, Maer oock als een Regtveertig Rigter (Want Alle zijne Weegen zijn Gerigte) die nae syn regtveertig Oordeel9) de Schult van sijn Gequetste Majesteyt in die Eerste Overtreedinghe vindt en straft in Alle Menschen met tydlyke en Eeuwige Straffen. Gelyck wij dan oock tot onsen troost hjer tegen van Paulo leeren dat Adam in dit stuck is geweest een Voorbeeldt des Geene, die komen soude10). Soo dat die Twee
4) Catech. vr. 7 en 9.
5) Gen. II:17.
6) Rom. V:13.
7) Syn. Dord. C.I. § 1.
8) Rom. V:18.
9) Deut. XXXII:4. Catech. vr. 10. Syn. Dord. C. III,
IV. § 2.
10) Rom. V:14.
|329|
tegen over Malkanderen staen, Adam als ’t Hooft van Alle in ’t Verbondt der Wercken, Christus als Hooft van Alle in ’t Verbondt der Genade. En Gelijck door de Ongehoorsaemheyt van dien Eene veele tot Sondaers gestelt zijn, soo werden door de Gehoorsaemheyt van deesen Eene veele tot Regtveerdige gestelt11). In dier voege, dat, Gelijck de Ongehoorsaemheyt Adams ons toegereeckent werdt tot Schult der verdoemnisse, Alsoo Christj gehoorsaemheyt ons toegereeckent werd tot Ontslaeginge van dien Schult.
Aldus veroordeelen wij (Met de Synode tot Charenton gehouden Ao. 1645) dat gevoelen waerdoor de Erfsonde alleen bepaelt werdt bij de Aengeboorne Verdorventheyt met Uytsluijtinghe van de toereeckeninghe van Adams Schult als Zynde strydig tegen ’t Gevoelen van alle de Protestantsche Kercken.
Art. V. Van de werckingen der Goede en Quade Engelen.
Gelijckerwijs Godt van den Beginne aen een Yeder Schepsel sijn Weesen, Gestalte en verschydene Ampten om sijn Schepper te dienen, gegeven heeft1), Soo Gelooven Wij, dat Godt met deselve oock in den Beginne geschaepen heeft de Engelen, Zijnde Selfstandige Geesten, die Hij begaeft heeft met Wille en Verstant wardoor Sij reedelycke Schepselen zijn; daer en boven aen haer Mededeylende een Vermogen2) door ’t welcke Sij bequaem zijn om buyten haer selve op Andere Schepselen eenige Werckingen uyt te voeren ’t Zij op de Geesten als haers gelycke, ’t Zij op de Lighaemen, als zijnde Oneedelder schepselen dan Sij selve, Opdat Sij also het Eijnde van haere Scheppinge
11) Rom. V. 19.
1) Belijd. Art. 12.
2) ibid.
|330|
’t welk is Gods Sendboden te zijn en Syne Uytverkoorne te dienen3) souden konnen bereycken. Ende Hoewel Sy Alle Goet geschapen zijn3), So is nogthans maar een Gedeelte van hen door de Genade Gods in haerer Eersten Staet Volhardende en Staende gebleeven4); Welcke Gelijck Sij van den Beginne gebruyckt zijn, Alsoo nog van Godt gebruyckt worden, In den Heemel om Godt te dienen en op der Aerde om syn Kercke by te staen, So datse niet bij weegen van verbloemde Spreeckwysen of een Hemelstaetige Omschrijvinge, Maer in der Daet en Waerheyt dat Ampt waerneemen, om nae Godts Bevel syn Kercke ende de Leeden van djen te bewaeren, te beschermen en te verlossen, en daer en tegen Wraecke en Straffe te oefenen op haere Vijanden en Vervolgers. Een ander Gedeelte van haer is van die Uytneementheijt, in welcke haer Godt geschaepen hadde, vervallen in het Eeuwige Verderf5); Waer van het Hooft in Godts Woort genoemt werd Beëlzebul6), den Draeck en de Duyvel7) bij Uytnemendheyt, tot welcke sig oock de Andere Duyvelen en Boose Geesten8) in dien val hebben vervoegt en zijn daerom door haer ijge boosheijt veroordeelt tot de Eeuwige Verdoemnisse9), waer van sy reets de beginselen gevoelende als nog daeglijcx verwagten haere verschricklycke Pijniginghe9), ende de Volkomene Exsecutje van haere Vonnis, Hebbende ondertusschen nog zoo veel respijt, dat sij de Gelovige hjer op Aerde als Doot-Vijanden sonder ophouden Aenvegten10). Ende gelijck haer Hooft Adam in ’t Paradijs door syn Arglistigheijt verleijdt heeft11), Misbruyckende daertoe de Natuyrlycke Slange als een Wercktuig, als mede I. Christum in de Woestijne door verschyde versoeckingen,
3) ibid.
4) ibid.
5) ibid.
6) Matth. XII:24.
7) Apoc. XII:7.
8) Matth. XXV:41.
9) Belijd. Art. 12.
10) Catech. vr. 127.
11) Catech. vr. 9. Belijd. Art. 14.
|331|
hoewel Vrugteloos, heeft Aengetast, Soo is ’t dat hij en Alle syne boose Geesten nog daeglijcx als Vijanden Gods ende alles goets, met Alle haer vermogen als Moordenaers op de Kercke en Yder Lidtmaet Van djen loeren om Alles te verderven en te verwoesten door haere Bedriegerijen12). In welcke Woedinghe sij nogthans altijt vast leggen aen de Keetenen van Godts Voorsienigheyt ende de Macht Christj. En of schoon Godt door sijne bysondere Genade omtrent syn Kercke haer op d’ eene tijt naeuwer gebonden houdt, ende op d’ andere tijt nae syn regtveerdig Oordeel over de Weerelt haer meer Vrijheyt geeft, en als ’t waere ontbindt, So is dit altyt seecker, dat sy noyt yets sonder de Wille Godts en tot het verderf der Uytverkoorne en konnen uytvoeren. Ende Niet tegenstaende wij soo klaer niet konnen bevatten de Wyse van Werkinghe en Manjere van Influentje, door welcke een Geest werckt op een Geest of een Geest op een lighaem, Niet te min erkennen en belijden Wij deese dingen als de Volstandige Leere van ’t Woort Godts, Willende niet curjeuslijck ondersoecken meer dan Ons begrijp verdraegen kan, Ons te Vreede houdende liever Leerjongers Christi te zijn, Om alleen te leeren ’t geen hij ons aenwijst in Sijn Woort, Als dat wij dese Paelen souden overtreden13) en door de vonden van ons verstant ’t Heele Woort Godts verdagt en Kragteloos maecken. Ende Willen altijt daer toe Malkanderen en Alle Geloovigen met allen Ernst vermaenen, sig Naeuwe te Wagten voor alle Sorgloosheijt ontstaende uyt klijnagtinge van deese boose Vijanden, Maer geduyriglyck in Vreesen en beeven met bidden en Waeken tegen haere Listige en
12) Belijd. Art. 12.
13) Belijd. Art. 13.
|332|
Geweldige Aenslaegen op haere hoede te zijn. Ten Eynde wij in dese Geestelijcke Strydt niet Onderleggen, Maer altijt goede Wederstant doen, tot dat Wij eijndelijck ’t eenemaal d’Overhant bekomen.14)
Dit soo in Substantje omtrent de Werckingen der Geesten altyt geweest zijnde de leere van de Gereformeerde, jae van de geheele Christelijcke Kercke, Gedurende de tijt van 1600 jaeren, Soo veroordeelen wij alle die Groove dwalingen en Ongodlycke Leerstucken, de welcke hjer tegen strydende Huyden ten daege door Scriften of reedenen onder de Christenen werden gedreeven en Voortgezaijt.
14) Catech. vr. 127.