|225|
Kercken-ordeninghe;
gestelt in den
Nationalen Synode der Ghereformeerde Kercken,
Te samen beroepen, ende ghehouden door ordre van de
Hooghe Moghende Heeren Staten Generael der
Vereenichde Nederanden, Binnen Dordrecht,
in de iaren 1618 ende 1619.
I.
Om goede ordre in der Ghemeente Christi te onderhouden, zijn daer inne noodigh de Diensten, t’Samenkomsten, Opsicht der Leere, Sacramenten ende Ceremonien, ende Christelijcke straffe. Waer van hier na ordentlijck zal ghehandelt worden.
Van de Diensten.
II.
De Diensten zijn vierderley: der Dienaren des Woordts, der Doctoren, der Ouderlinghen, ende der Diaconen.
|226|
III.
Het zal niemant, al-hoe-wel hy een Doctor, Ouderlingh ofte Diaken is, geoorloft zijn den dienst des Woordts ende der Sacramenten te betreden, sonder wettelijck daer toe beroepen te zijn: Ende wanneer yemant daer teghen doet, ende meermael vermaent zijnde niet af en staet, zoo zal de Classe oordeelen, of men hem voor eenen scheurmaker verklaren, ofte op eenighe ander wijse straffen zal.
IV.
De Wettelijcke Beroepinghe der ghener die te voren in den Dienst niet gheweest en zijn, zoo wel in de Steden als ten platten Lande, bestaet. Ten eersten in de Verkiesinghe, de welcke na voor-gaende vasten ende bidden gheschieden zal door den Kercken-Raedt ende Diaconen, ende dat niet sonder goede correspondentie met de Christelijcke Overheyt der plaetse respectivelijck, ende voor-weten ofte advijs van den Classe, daer’t selve tot noch toe ghebruyckelijck is gheweest. Ten anderen, in de Examinatie ofte ondersoeckinge beyde der Leere ende des Levens, de welcke staen zal by de Classe ten over-staen van de Ghedeputeerde des Synodi ofte eenighe der selver. Ten derden, in de Approbatie, ende goet-kenninghe van de Overheyt, ende daer nae oock van de lidtmaten der Ghereformeerde Gemeente van de plaetse, wanneer den name des Dienaers den tijt van veerthien dagen inder Kercken verkondicht zijnde, geen hindernisse daer teghen en comt. Ten laetsten, inde opentlijcke Bevestinghe voor de Ghemeynte, dewelcke met behoorlijcke stipulatie ende af-vraginghen, vermaninghen, Ghebedt ende oplegginghe der handen vanden Dienaer die de bevestinghe doet (ofte eenighen anderen, daer meer Dienaren zijn) toegaen sal, naer het formulier daer van zijnde. Welverstaende, dat de
|227|
oplegghinge der handen sal moghen ghedaen worden inde Classicale vergaderinge aenden nieuwen gepromoveerden Dienaer, die ghesonden wordt inde Kercken onder t’Cruyce.
V.
Nopende die Dienaers die nu alreede in den Dienst des Woorts zijnde, tot een ander Gemeente beroepen werden, sal desghelijcks soodanighe beroepinghe met correspondentie als voren, gheschieden, soo wel inde Steden, als ten platte Lande, by den Kercken-Raet ende Diaconen met advijs ofte approbatie vanden Classe: alwaer de voorsz. beroepene verthoonen sullen goede Kerckelijcke Attestatie van Leere ende Leven: Ende alsoo by den Magistraet vande plaetse respectivelijc gheapprobeert, ende der Ghemeynte den tijdt van veerthien daghen voorghestelt zijnde, als boven, sullen met voorgaende Stipulatien ende Ghebeden bevesticht werden. Onvercort in ’t ghene vooren gheseydt is yemanden zijn deughdelijck recht van presentatie, ofte eenigh ander recht, voor soo veel ’t selve stichtelijck kan worden ghebruyckt, sonder nadeel van Godes Kercke, ende goede Kercken ordre; waerop de Hooge Overheden ende Synoden der respective Provintien, wel ghelieve te letten, ende ten besten vande Kercken noodige ordre te stellen.
VI.
Sal oock gheen Dienaer dienst moghen aennemen in eenighe particuliere Heerlijckheden, Gasthuysen, ofte andersins, ten zy dat hy voorhenen gheadmitteert, ende toeghelaten zy, volghende de voorgaende Articulen: ende sal oock niet min als andere de Kercken-ordeninghe onderworpen zijn.
VII.
Niemandt en sal tot den Dienst des Woordts beroepen
|228|
werden, sonder hem in een seker plaetse te stellen, ten waer dat hy gesonden worde om hier oft daer te predicken inde Gemeente onder t’cruyce, ofte andersins om Kercken te vergaderen.
VIII.
Men sal gheen School-meesters, Handwercksluyden ofte andere die niet ghestudeert en hebben, tot het Predick-ambt toelaten, ten zy datmen versekert is van hare singuliere gaven, Godsalicheyt, ootmoedicheyt, zedicheyt, goet verstandt ende discretie, mitsgaders gaven van welsprekentheydt. Soo wanneer dan soodanighe persoonen sich tot den dienst presenteren, sal de Classis de selve (indient de Synodus goet vint) eerst examineren, ende na datse de selve int examen bevint, haer een tijt langh laten int prive proponeren, ende dan voorts met hen handelen, als sy oordeelen sal stichtelijck te wesen.
IX.
Nieuwelingen, Mis-priesters, Monicken, ende die andersins eenige secte verlaten, sullen niet toeghelaten worden totten Kerckendienst, dan met groote sorghvuldigheyt ende voorsichtigheyt, na datse oock eenen sekeren tijt eerst wel beproeft zijn.
X.
Een Dienaer eens wettelijcken beroepen zijnde, mach de Ghemeente, daer hy sonder Conditie aenghenomen is, niet verlaten, om elders een beroepinghe aen te nemen, sonder bewilligingh des Kercken-Raedts met de Diaconen, ende die ghenee die te vooren in dienst van Ouderling-schap ende Diaken-schap gheweest zijn, mitsgaders die van de Magistraet, ende met voorweten vande Classe, gelijk ooc geen ander kercke
|229|
hem sal mogen ontfanghen, eer hy wettelijcke ghetuyghenisse zijns afscheyts vande Kercke ende Classe, daer hy gedient heeft, verthoont hebbe.
XI.
Op d’ander zijde sal den Kercken-Raet, als representerende de Ghemeynte, oock ghehouden zijn hare Dienaers van behoorlijck onderhoudt te versorgen, ende sonder kennisse ende oordeel des Classis niet te verlaten, de welcke oock by gebreck van onderhoudt, sal oordeelen of de voorschreven Dienaers te versetten zijn, off niet.
XII.
Dewijle een Dienaer des Woordts eens wettelijck, als boven, beroepen zijnde, syn leven langh aenden Kercken-dienst verbonden is, soo sal hem niet geoorloft zijn hem tot eenen anderen staet des levens te begheven: ten zy om groote ende wightighe oorsaken, daer van de Classe kennisse nemen ende oordeelen sal.
XIII.
So het gheschiedt dat eenighe Dienaers door ouderdom, siecte, ofte andersins onbequaem worden tot oeffeninghe hares Dienstes, soo sullen sy nochtans des niet te min de eere ende den Name eens Dienaers behouden, ende van de Kercke die sy ghedient hebben, eerlijcken in haren nootdruft (gelijck oock de Weduwen ende Weesen der Dienaren int gemeen) versorcht worden.
XIV.
Soo eenighe Dienaers om de voorschreven ofte eenighe ander oorsaken, haren dienst voor eenen tijdt onderlaten moesten (’twelck sonder advijs des Kercken-Raedts niet gheschieden en sal) soo sullen sy nochtans tot
|230|
allen tijden de beroepinge der Gemeenten onderworpen zijn ende blijven.
XV.
Het sal niemandt geoorloft zijn, den Dienst zijnder Kercken onderlatende, ofte in gheenen sekeren dienst zijnde, hier ende daer te gaen predicken buyten consent ende authoriteyt des Synodi ofte Classis: Ghelijck oock niemandt in een ander Kercke eenighe Predicatie sal moghen doen ofte Sacramenten bedienen, sonder bewilliginghe des Kercken-Raedts.
XVI.
Der dienaren Ampt is inde Gebeden ende bedieninghe des Woordts aen te houden, de Sacramenten uyt te reycken, op haer Mede-broeders, Ouderlinghen ende Diakenen, mitsgaders de Gemeenten goede acht te nemen, ende ten laetsten met de Ouderlinghen de Kerkelijcke discipline te oeffenen, ende te besorghen dat alles eerlijck ende met ordre gheschiede.
XVII.
Onder de Dienaren des Woordts sal ghelijckheyt gehouden worden, aengaende de lasten hares Dienstes, mitsgaders ooc in andere dingen soo veel moghelijcken is, volghende het oordeel des Kercken-Raets, ende (dies van noode zijnde) des Classis: het welcke oock in Ouderlinghen ende Diakenen te onderhouden is.
XVIII.
Het Ampt der Doctoren ofte Professoren inder Theologie is, de Heylige Schrifture uyt te legghen, ende de suyvere Leere teghen de Ketterijen ende doolinghen voor te staen.
|231|
XIX.
De Gemeynten sullen arbeyden datter Studenten inder Theologie zijn, die ex bonis publicis onderhouden werden.
XX.
Inde Kercken daer meer bequame Predicanten zijn, salmen ’t gebruyck der propositien aenstellen, om door sulcke oeffeninghen eenige tot den dienst des Woordts te bereyden, volghende in desen de ordre daer van by desen Synode specialijck ghestelt.
XXI.
De Kercken-Raden sullen allomme toesien datter goede Schoolmeesters zijn, die niet alleen de Kinderen leeren lesen, schrijven, spraken, ende vrije Consten, maer oock deselve inder Godsaligheyt ende inden Catechismo onderwijsen.
XXII.
De Ouderlinghen sullen door het oordeel des Kercken-Raets ende der Diakenen vercoren worden: Soo dat het nae de gheleghentheydt van een yeder Kercke vry sal zijn, soo veel Ouderlinghen alsser van noode zijn de Ghemeente voor te stellen, om van die selve (ten ware datter eenigh beletsel voor-viele) gheapprobeert ende goet ghekent zijnde, met openbare Ghebeden ende Stipulatien bevestight te worden: ofte een dobbel ghetal, om het halve deel by der Ghemeente vercoren te worden, ende op de selve wijse inden Dienst te bevestighen, volghende het formulier daer van zijnde.
XXIII.
Der Ouderlinghen Ampt is, behalven ’t ghene dat
|232|
boven, Artijckel sestien, gheseyt is, hen met den Dienaer des Woords ghemeyn te zijn, opsicht te hebben, dat de Dienaren, mitsgaders hare andere medehulpers ende Diakenen hare Ampt getrouwelijck bedienen, ende de besoeckinge te doen, naer dat de gheleghentheydt des tijdts ende der plaetsen, tot stichtinge der Gemeente, soo voor als naer het Nachtmael kan lijden, om bysonder de Lidtmaten der Gemeenten te vertroosten ende te onderwijsen, ende oock andere tot de Christelijcke Religie te vermanen.
XXIV.
De selve wijze die vande Ouderlinghen geseyt is, salmen oock onderhouden inde Verkiesinghe, approbatie ende bevestinghe, der Diakenen.
XXV.
Der Diakenen eyghen Ampt is, de Aelmoessen ende ander Armen Goederen neerstelijck te versamelen, ende de selve ghetrouwelijcken ende vlijtighlijck naer den eysch der behoeftighen, beyde der Inghesetenen ende Vreemden met ghemeyn advijs uyt te deelen, de benauden te besoecken, ende te vertroosten, ende wel toe te sien dat de Aelmoessen niet misbruyckt en worden, waer van sy rekeninghe sullen doen inden Kercken-Raet, ende oock (soo yemandt daer by wil zijn) voor der Ghemeenten, tot sulcken tijdt als de Kercken-Raet het goet vinden sal.
XXVI.
De Diakenen sullen ter plaetse daer Huys-zitte-meesters ofte andere Aalmoesseniers zijn, op de selve begeeren goede correspondentie met hen te willen houden, ten eynde de Aelmoessen te beter uytghedeelt moghen worden onder de ghene die meest ghebreck hebben.
|233|
XXVII.
De Ouderlinghen ende Diakenen sullen twee Jaren dienen, ende alle Jaer sal het halve deel verandert, ende andere inde plaetse ghestelt werden, ten ware dat de gheleghentheyt ende ‘tprofijt van eenighe Kercken anders vereyschte.
XXVIII.
Ghelyck het Ampt der Christelijcke Overheden is, den H. Kerckendienst in alle manieren te bevorderen, den selven met haer exempel den onderdanen te recommanderen, ende den Predicanten, Ouderlingen ende Diaconen in alle voorvallende noot de handt te bieden, ende by hare goede ordeninge te beschermen; Alzoo zijn alle Predicanten, Ouderlinghen ende Diakonen schuldigh de gantsche Ghemeente vlijtelijck ende oprechtelick in te scherpen de ghehoorsaemheyt, liefde ende eerbiedinghe die sy den Magistraten schuldigh zijn: ende sullen alle Kerckelijcke persoonen met haer goet exempel in desen de Ghemeente voor gaen, ende door behoorlijck respect ende correspondentie, de gunst der Overheden tot de Kercken soecken te verwecken ende te behouden: ten eynde een yeder het zijne in des Heeren vreese, aen weder zijden doende, alle achterdencken ende wantrouwen moghe werden voorghecomen, ende goede eendracht tot der Kercken welstandt onderhouden.
Vande Kerckelijcke t’samen-komsten.
XXIX.
Vierderley Kerckelijcke t’samen-comsten sullen onderhouden worden, de Kercken-Raet, de Classicale verghaderinghen, de particuliere Synodus, ende de Generale ofte Nationale.
|234|
XXX.
In dese t’samen-comsten sullen gheen ander dan Kerckelijcke saecken, ende t’selve op Kerckelijcke wijse ghehandelt worden. In meerder vergaderine salmen niet handelen, dan t’gene dat in mindere niet heeft afgehandelt konnen worden, ofte dat tot den Kercken der meerder vergaderinghe int ghemeyn behoort.
XXXI.
Soo yemant hem beklaeght deur de uytsprake der minder Vergaderinghe verongelijckt te zijn, die selve sal hem tot een meerder Kerkelijcke vergaderinghe beroepen moghen: ende t’ ghene door de meeste stemmen goet gevonden is, sal voor vast ende bondich ghehouden worden. Ten zy dattet bewesen worde te strijden tegen het woordt Gods, ofte teghen de Artijckelen in desen Generalen Synodo besloten, soo langhe als de selve door gheen ander Generale Synode verandert zijn.
XXXII.
De handelinghen aller t’samenkomsten sullen met aenroepinghe des Naems Gods aenghevanghen, ende met een dancksegginghe besloten worden.
XXXIII.
Die tot de t’samen-comste afghesonden worden, sullen hare Credentz-brieven ende instructien, onderteyckent zijnde vanden genen diese senden mede brenghen, ende dese sullen alleene keurstemmen hebben.
XXXIV.
In allen t’samen-comsten sal by den Praeses een
|235|
Scriba ghevoecht werden, om neerstelijck op te schrijven ’t ghene waerdich is opgheteyckent te zijn.
XXXV.
Het Ampt vanden Praeses is, voor te stellen ende te verclaren t’ghene te verhandelen is, toe te sien dat een yeghelijck zijn Ordre houde in ‘tspreken: Den knibbelachtighen ende die te heftigh zijn int spreken, te bevelen datse swijghen. Ende over deselve geen ghehoor ghevende, de behoorlijcke Censure te laten gaen. Voort sal zijn Ampt uytgaen, wanneer de t’samen-komste scheydet.
XXXVI.
t’ Selfde seggen heeft de Classis, over den Kercken-Raedt, t’welck de particuliere Synode heeft over de Classe, ende de Generale Synode over de particuliere.
XXXVII.
In allen Kercken sal een Kercken-Raedt zijn, bestaende uyt Dienaren des Woorts ende Ouderlinghen, de welcke ten minsten alle weke eens t’samencomen sullen, alwaer den Dienaer des Woords (ofte Dienaren, soo daer meer zijn) by gebeurte presideren ende die actie regeren sal. Ende sal ooc de Magistraet vande plaetse respectivelijck, indient haer ghelieft, een ofte twee vanden haren, wesende Lidmaten der Ghemeente, by den Kercken-Raedt moghen hebben, om te aenhooren ende mede vande voorvallende saecken te delibereren.
XXXVIII.
Wel verstaende dat inde plaetsen daer den Kercken-Raet van nieus is op te rechten, t’ selfde niet en gheschiede, dan met advijs vande Classe. Ende daer t’ ghetal
|236|
vanden Ouderlinghen seer cleyn is, sullen de Diakenen mede tot den Kercken-Raedt moghen ghenomen worden.
XXXIX.
In die plaetsen daer noch geen Kercken Raedt en is, sal middelertijdt by de Classe ghedaen werden t’ghene anders den Kercken Raedt nae uytwijsen deser Kercken Ordeninghe opgheleydt is te doen.
XL.
Insgelijcx sullen de Diakonen alle weken t’samen comen, om met aenroepinghe des Naems Gods vande saken haren Ampte betreffende, te handelen, daer toe de Dienaren goede opsicht sullen nemen, ende des noot zijnde, haer daer by laten vinden.
XLI.
De Classicale Vergaderingen sullen bestaen uit genabuerde Kercken, de welcke elc eenen Dienaer ende eenen Ouderling ter plaetse ende tijt op hen int scheyden van elcke Vergaderinghe goet ghevonden (soo nochtans, datment boven de drie maenden niet uyt en stelle) daer henen met behoorlijcke Credentie afveerdighen sullen, in welcke t’ samencomsten de Dienaers by ghebeurte, ofte andersins die vande selfde Vergaderinghe vercoren wordt, presideren sullen, soo nochtans dat de selve tweemael aen een niet en sal moghen vercoren worden. Voort sal de Praeses onder anderen eenen yegelijcken afvraghen, of sy in hare Kercken hare Kercken Raedts vergaderinghe houden: Of de Kerckelijcke Discipline gheoeffent wordt: of de Armen ende Schoolen besorcht worden: Ten laetsten, ofter yet is, daerinne sy het oordeel ende hulpe der Classe tot rechte instellinghe harer Kercke behoeven. De
|237|
Dienaer dien ’t inde voorgaende Classe opgheleydt was, sal een corte Predicatie uyt Gods Woordt doen, van welcke die andere oordeelen, ende soo daer yet in ontbreect, aenwijsen sullen. Ten laetsten, sullen inde laetste vergaderinghe voor den particulieren Synode vercoren worden, die op den selven Synodum gaen sullen.
XLII.
Daer in een plaetse meer Predicanten zijn als een, sullen die altesamen in de Classe moghen verschijnen ende keur stemmen hebben, ten ware in saken, die hare persoonen ofte Kercken int bysonder aengaen.
XLIII.
Int eynde vande Classicale, ende andere meerder t’samen-comsten, salmen Censure houden over de ghene die yet straf-waerdichs inde vergaderinghe ghedaen, ofte de vermaninge der minder t’samencomsten versmadet hebben.
XLIIII.
Sal oock de Classis eenighe harer Dienaren, ten minsten twee vande outste, ervarenste ende geschickste authoriseren, om in alle Kercken vande Steden soo wel als van het platte Lant, alle jaer visitatie te doen, ende toe te sien, oft de Leeraers, Kercken-Raden ende School-meesters haer ampt trouwelijck waernemen, by de suyverheidt der Leere verblijven, d’aengenomen ordre in alles onderhouden, ende de stichtinghe der Gemeente, mitsgaders der jongher jeught nae behooren, soo veel haer moghelijck is, met woorden ende wercken bevorderen, ten eynde sy die ghene die naelatigh in d’een oft d’ander bevonden worden in tijts mogen broederlijck vermanen, ende met raedt
|238|
ende daedt alles tot vrede, opbouwhinghe, ende t’meeste profijt der Kercken, ende Schoolen helpen dirigeren. Ende sal yeder Classis dese Visitatores moghen continueren in haer bedieninghe, soo langhe het haer sal goet duncken, ten ware dat de Visitatores selve om redenen, vande welcke de Classis oordeelen sal, versochten ontslaghen te werden.
XLV.
De Kercke inde welcke de Classis, Item de particuliere ofte Generale Synode t’samen comt, sal sorghe draghen, datse de Acten der voorgaende vergaderinghe op de naest-comende bestelle.
XLVI.
De instructien der dingen, die in meerdere vergaderinghen te handelen zijn, sullen niet eer gheschreven worden, voor dat die besluytinghen der voorgaende Synoden ghelesen zijn, op dat t’gene eens afghehandelt is, niet wederom voor ghestelt en worde, ten ware datmen het achtede verandert te moeten zijn.
XLVII.
Alle Jaers (ten ware dat den noot eenen corteren tijdt vereyschte) sullen vier ofte vijf, ofte meer naghe-buerde Classis te samen comen, tot welcke particulieren Synode uyt yeder Classe twee Dienaers ende twee Ouderlinghen af-ghevaerdicht sullen werden. Int scheyden soo wel des particulieren als des Generalen Synode sal een Kercke verordent worden, die last hebben sal, om met advijs des Classis den tijdt ende plaetse des naesten Synodi te stellen.
|239|
XLVIII.
Het sal yegelijcken Synodo vrystaen, correspondentie te versoecken enden te houden met synen Bena-buerden Synodo ofte Synodis, in sulcker forme, als sy meest profijtich achten sullen, voor de gemeene stichtinghe.
XLIX.
Yeder Synodus sal oock eenighe deputeren, om alles wat de Synodus geordonneert heeft, te verrichten, soo wel byde Hooge Overicheydt, als by de respective Classen, onder haer sorterende, mede om t’samen oft in minder ghetal over alle examina der aencomender Predicanten te staen: ende voorts in alle andere voorvallende swaricheden den Classen de handt te bieden, op dat goede eenigheyt, ordre ende suyverheyt der leere behouden ende ghestabileert worden. Ende sullen dese van alle hare handelingen goede notitie houden, om den Synodo rapport daer van te doen, ende soo het ge-eyscht wort, redenen te geven. Ooc en sullen sy niet ontslaghen wesen van haren dienst, voor ende alleer de Synodus selfs haer daer van ontslaet.
L.
De Nationale Synode sal ordinaerlijc alle drie Jaren eens gehouden werden, ten ware datter eenighe dringhende noot ware om den tijdt corter te nemen. Totdese sullen twee Dienaeren ende twee Ouderlingen uyt elcke particuliere Synode, beyder Duytscher ende Walscher sprake afgesonden werden. Voorts sal de Kercke die last heeft om den tijdt ende plaetse des Generalen Synodi te benoemen (soo de selfde binnen de drie Jaren te beroepen ware) haer particuliere Synode vergaderen, ende t’selfde oock der naest gheleghener Kercke die van een ander Tale is laten weten, de welcke vier
|240|
persoonen daer henen senden sal, om met ghemeynen advijse vanden tijdt ende plaetse te besluyten. De selve Kercke die vercoren is om de Generale Synode te samen te beroepen, wanneer sy met de Classe van den tijt ende plaetse beraet-slaghen sal, sal t’selfde de hooghe Overheydt in tijdts te kennen gheven, op dat met haren weten, ende (soo het haer ghelieft mede eenighe te senden tot den Classe) vander sake in teghenwoordicheydt ende met advijs van hare Gedeputeerde besloten werde.
LI.
Alsoo inde Nederlanden tweederley sprake gesproken wort, is voor goet gehouden, dat de Kercken der Duytscher ende Walscher Tale, op haer selven haren Kercken-raet, Classicale vergaderinghen ende particuliere Synoden hebben sullen.
LII.
Is niet te min goet gevonden, dat in de Steden, daer de voorsz. Walsche Kercken zijn, alle Maenden sommighe Dienaren ende Ouderlingen van beyde zijden vergaderen sullen om goede eendracht ende correspondentie met malcanderen te houden, ende soo veel moghelijck is na geleghentheyt des noodts met rade malcanderen by te staen.
Vande Leere, Sacramenten, ende andere Ceremonien.
LIII.
De Dienaren des Woordts Godts, Item die Professoren inde Theologie (‘twelck oock den anderen Professoren wel betaemt) sullen de belijdenissen des Geloofs der Nederlantscher Kercken onderteeckenen, ende de Dienaren die sulcks refuseren, sullen de facto van haren
|241|
Dienst by den Kercken-Raet, ofte Classe opgeschorst worden, ter tijdt toe sy haer daer inne geheelijcken verclaert sullen hebben: ende indien sy obstinatelijcken in weygeringe bleven, sullen sy van haren Dienst geheelijcken afghestelt worden.
LIV.
Insghelijcks sullen oock de School-Meesters ghehouden zijn de Artijckelen als boven, ofte inde plaetse van dien den Christelijcken Cathechismum te onderteeckenen.
LV.
Niemandt vande Ghereformeerde Religie sal hem onderstaen eenich boeck ofte schrift van hem, ofte van eenen anderen gemaeckt ofte overgheset, handelende van de Religie, te laten drucken ofte andersins uyt te gheven, dan t’selfde voor henen doorsien ende goet gekent zijnde vande Dienaren des Woordts zijns Classis, ofte particulieren Synodi ofte Professoren der Theologie van dese Provincien, doch met voorweten zijnes Classis.
LVI.
Het verbondt Gods sal aen den Kinderen der Christenen met den Doop, soo haest alsmen die bedieninghe des selven hebben kan, bezeghelt worden, ende dat in openbare versamelinghe, wanneer Gods Woordt gepredickt wordt. Doch ter plaetse daer niet soo veel Predicatien ghedaen worden, salmen eenen sekeren dach ter weke verordenen, om den Doop extraordinaerlijck te bedienen, soo nochtans, dat t’selve sonder Predicatie niet en gheschiede.
|242|
LVII.
De Dienaers sullen haer beste doen, ende daer toe arbeyden, dat de Vader zijn kint ten Doop presentere. Ende in de Ghemeenten daermen neffens den Vader oock Gevaders ofte ghetuyghen by den Doop neemt (welck ghebruyck, in hem selven vry zijnde, niet lichtelijck te veranderen en is) betaemt het datmen neme die de suyvere Leere toe gedaen ende vroom van wandel zijn.
LVIII.
De Dienaers sullen int Doopen soo der jonger kinderen als der bejaerde persoonen, de formulieren vande instellinghe ende gebruyck des Doops, welck tot dien eynde onderscheydentlijck beschreven zijn, ghebruycken.
LIX.
De bejaerde worden door den Doop de Christelijcke ghemeente inghelijft, ende voor Lidtmaten der Gemeente aangenomen, ende zijn daerom schuldich het Avontmael des Heeren oock te ghebruyken, t’welck sy by haren Doop sullen beloven te doen.
LX.
De namen der gedoopten, mitsgaders der Ouderen ende Getuyghen, Item den tijt des Doops, sullen opgheteeckent worden.
LXI.
Men sal niemandt ten Avontmael des Heeren toelaten, dan die na der gewoonheyt der Kercken, tot de welck hy hem voecht, belijdenisse der Gereformeerde
|243|
Religie gedaen heeft, midtsgaders hebbende ghetuyghenisse eens vromen wandels, sonder welcke oock de ghene die uyt ander Kercken comen, niet sullen toegelaten worden.
LXII.
Een yeder Kercke sal sulcke maniere van bedieninghe des Avondtmaels houden, als sy oordeelt tot de meeste stichtinghe te dienen. Welverstaende nochtans dat de uytwendige Ceremonien in Gods Woordt voorgheschreven, niet verandert ende alle Superstitie vermijdet worde, ende dat na de voleyndinghe der predicatie ende der ghemeyne Gebeden op den Predick-stoel, het formulier des Avondtmaels, mitsgaders het Gebedt daer toe dienende, voor de Tafel sal worden gelesen.
LXIII.
Het Avondtmael des Heeren sal ten twee Maenden eens, soo veel het moghelijck is, gehouden werden: ende sal stichtelijck zijn daer het de gelegentheyt der Kercken lijden can, dat op den Paesdach, Pinxcterdach ende Christ-dagh het selve geschiede. Doch ter plaetsen daer noch geen Kerkelijcke ordre en is, salmen eerst Ouderlinghen ende Diakenen by provisie stellen.
LXIV.
Alsoo de Avondt-ghebeden in veel plaetsen vruchtbaer bevonden worden, zoo zal int ghebruyck der selver elcke Kercke volghen ‘tghene sy achtet tot hare meeste stichtinghe te dienen. Doch wanneer mense begheren soude wegh te nemen, sal t’selve niet sonder ’t oordeel der Classe, mitsgaders der Overheyt, de Gereformeerde Religie toeghedaen, gheschieden.
|244|
LXV.
Daer de Lijck-Predicatien niet en zijn, zalmense niet in stellen: Ende daerse nu alreede zijn aenghenomen, zal neersticheyt ghedaen werden om de selve met de ghevoeghlijckste middelen af te doen.
LXVI.
In tijden van Oorloghe, Pestilentie, dieten tijt, sware Vervolginghe der Kercken ende andere alghemeyne swarigheden, zullen de Dienaers der Kercken de Overheyt bidden, dat door hare authoriteyt ende bevel, openbaar Vast ende Bid-daghen, aenghestelt ende gheheylight moghen werden.
LXVII.
De Gemeenten sullen onderhouden, beneffens den Sondagh, oock den Christ-dagh, Paesschen ende Pincxteren, met den navolghenden dagh: Ende dewijl in de meeste Steden ende Provintien van Nederlandt, daeren-boven noch ghehouden worden, den dach van de Besnijdinghe ende Hemelvaert Chrifti, sullen de Dienaers over al, daer dit noch int ghebruyck niet en is, by de Overheden arbeyden, datse sich met de andere mogen congformeren.
LXVIII.
De Dienaers sullen allomme des Sondaeghs ordinaerlijck inde namiddaechsche Predicatie, de Somma der Christelijcke Leer inden Cathechismo, die tegenwoordich inde Nederlandtsche Kercken aenghenomen is, vervattet, cortelijck uytlegghen, alsoo dat de selve jaerlijcks magh gheeyndicht worden, volghende de afdeelinge des Catechismi selfs daer op ghemaeckt.
|245|
LXIX.
Inde Kercken sullen alleen de 150 Psalmen Davids, de thien Geboden, het Vader onse, de 12 Articulen des Geloofs, de Lofsanghen Mariae, Sachariae, Simeonis ghesonghen worden. t’Ghesangh, O God die onsen Vader bist, wordt inde vryheydt der Kercken ghestelt, om t’selve te gebruycken ofte naer te laten. Alle anderen gesanghen salmen uyt de Kercken weren, ende daerder eenighe albereets inghevoert zijn, salmen de selve, met de ghevoegelijckste middelen afstellen.
LXX.
Alsoo bevonden wordt dat tot noch toe verscheyden ghebruycken in Houwelijcxsche saken alomme onderhouden zijn, ende nochtans wel oirbaer is ghelijckformicheyt daerinne gepleecht te worden : soo sullen de Kercken blijven by het gebruyck t’welck sy conform Gods Woordt ende voorgaende Kerckelijcke Ordinantien tot noch toe onderhouden hebben, tot dat by der hoogher Overichheydt (diemen daer toe met den eersten sal versoecken) een Generale Ordinantie, met advijs der Kercken-Dienaren, daer op ghemaeckt sal zijn, tot de welcke dese Kercken-ordeningh haer in dit stuck refereert.
Vande Censure ende Kerckelijcke vermaninghe.
LXXI.
Gelijckerwijs de Christelijcke straffe Geestelick is, ende niemandt vanden Borgherlijcke gerichte ende straffe der Overheydt bevrijdt, alsoo worden oock beneffens de Borgerlijcke straffe de Kerckelijcke Censure nootsaeckelijck vereyst, om den sondaer met de Kercke ende synen naesten te versoenen, ende de erghernisse uyt de Gemeente Christi wegh te nemen.
|246|
LXXII.
Wanneer dan yemandt teghen de suyverheydt der Leere ofte vromicheyt des wandels sondicht: soo verre als het heymelijck is, ende geen openbare ergernisse ghegeven heeft, soo sal den reghel onderhouden worden, welck Christus duydelijcken voorschrijft. Matth. 18.
LXXIII.
De heymelijcke sonden waer van de sondaer by een ende int besonder ofte voor twee ofte drie getuyghen vermaendt zijnde, berouw heeft, sullen voor den Kercken-raedt niet ghebracht werden.
LXXIV.
Soo yemandt van een heymelijcke sonde van twee ofte dry persoonen inder liefde vermaent zijnde, gheen ghehoor en gheeft, ofte andersins een openbare sonde bedreven heeft, sulcks sal den Kercken-Raet aenghegheven worden.
LXXV.
Van alsulcke sonde die van haer natueren weghen openbaer, ofte door verachtinghe der Kerckelijcke vermaninghen int openbaer ghekomen zijn, sal de versoeninghe (wanneermen sekere teeckenen der boetvaerdicheydt ziet) openbaerlick geschieden, door het oordeel des Kercken-Raedts: Ende ten platten Lande, ofte in mindere Steden, daer maer eenen Dienser en is, met advijs van twee ghenae-buerde Kercken, in sulcke forme ende maniere als tot stichtinge van een yder Kercke bequaem sal gheoordeelt worden.
LXXVI.
Soo wie hartneckelijck de vermaninghe des Kercken-Raets
|247|
verwerpt, Item die een openbare ofte andersins een grove sonde ghedaen heeft, sal vanden Avontmael des Heeren afghehouden worden. Ende indien hy afghehouden zijnde, na verscheyden vermaninghen gheen teecken der boetvaerdicheydt bewyst, soo zalmen ten lesten tot de uyterste remedie, namelick de af-snydinghe, komen, volghende de forme nae den Woorde Gods daartoe ghestelt: Doch sal niemant af-ghesneden werden, dan met voorgaende advijs der Classe.
LXXVII.
Al-eermen tot der afsnydinghe komt, salmen de hartneckicheyt des sondaers der Gemeente opentlick te kennen geven, de sonden verklarende, mitsgaders de neersticheydt aen hem bewesen int bestraffen, afhouden van den Avontmale, ende menighvuldige vermaningen: Ende sal de Gemeente vermaent worden hem aen te spreken ende voor hem te bidden. Soodanghe vermaningen sullender drie gheschieden. Inden eersten, sal den sondaer niet ghenoemt worden, op dat hy eenichsins verschoont werden. Inden tweeden sal met advijs der Classe sijnen naem uytghedruckt werden. Inden derden salmen de Gemeente te kennen geven, dat men hem, ten zy dat hy hem bekeere, vande ghemeenschap der Kercken uytsluyten sal, op dat syn afsnijdinghe, soo hy hartneckigh blijft, met stilswijghende bewillinghe der Kercken geschiede. Den tijdt tusschen de vermaninghe sal int oordeel des Kercken Raedts staen.
LXXVIII.
Wanneer yemandt, die gheexcommuniceert is, hem wederom wil versoenen met de Ghemeente door boetvaerdicheyt: so sal het selfde voor de handelinghe des Avontmaels, ofte andersins na geleghentheyt, te voren de Gemeente aengeseydt werden, ten eynde hy ten naestcomenden Avontmaels (soo verre niemandt yet
|248|
weet voort te brengen ter conrtarie) openbaerlijck met professie zijner bekeeringhe weder opghenomen werde, volghende het formulier daer van zijnde.
LXXIX.
Wanneer de dienaers des Goddelijcken woorts, Ouderlinghen ofte Diakenen een openbare grove sonde bedrijven, die der Kercke schandelijck, ofte oock by der Overheydt straf-weerdich is, sullen wel de Ouderlingen ende Diakenen terstont door voorgaende oordeel des Kercken-Raets der selver ende der naest gheleghener Gemeente van haren dienst afgheset, maer de Dienaers opgheschorst worden. Maer of sy geheel vanden dienst af te setten zijn, sal int oordeel der Classe staen.
LXXX.
Voorts onder de grove sonden die weerdich zijn met opschortinghe ofte afstellinghe vanden dienst ghestraft te worden, zijn dese de voornaemste. Valsche Leere of Ketterije: openbare Scheur-makinghe: Opentlijcke Blasphemie: Symonie: trouloose verlatinghe sijns dienst, ofte indringinge in eens anders dienst: Meyneedicheyt: Ee-breuck: Hoererije, Dieverije, Gewelt, gewoonlijcke Dronckenmanschap, Vechterije, vuyl Gewin: Cortelijck alle desonden ende grove feyten, die den Autheur voor de Werelt eerloos maken, ende in een ander ghemeen Lidtmaet der Kercken der af-snijdinghe weerdich soude gherekent worden.
LXXXI.
De Dienaren des Woordts, Ouderlingen ende Diakenen sullen onder hen de Christelijcke Censure oeffenen, ende malkanderen vande bedieninghe hares Ampts vriendelijck vermanen.
|249|
LXXXII.
Den ghenen die uyt der Gemeente vertrecken, sal een attestatie ofte ghetuyghenisse hares wandels by advijs des Kercken-Raedts mede gegeven werden onder den Zeghel der Kercken, ofte daer geen Zeghel en is, van tween onderteyckent.
LXXXIII.
Voorts sal den Armen, om ghenoechsaeme oorsaken vertreckende, vanden Diakenen bystandt gedaen worden, nae discretie, mits aenteeckenende op den rugghe van hare Attestatie de plaetsen daerse henen wille, ende de hulpe diemen haer sal ghedaen hebben.
LXXXIV.
Gheen Kercke sal over andere Kercken, gheen Dienaer over andere Dienaren, geen Ouderlingh off Diaken over andere Ouderlinghen ofte Diakenen eenighe heerschappije voeren.
LXXXV.
In middelmatighe dinghen salmen de buiten-Landtsche Kercken niet verwerpen, die ander gebruyck hebben dan wy.
LXXXVI.
Dese Artijckelen, de wettelijcke Ordeninge der Kercken aengaende, zijn alsoo gestelt ende aenghenomen met ghemeyn accoordt, datse (soo het profijt der Kercken anders vereyschte) verandert, vermeerdert ofte vermindert moghen ende behooren te worden. Ten sal nochtans gheen bysondere Gemeente, Classe ofte Synode
|250|
toestaen sulcks te doen, maer sullen neersticheydt doen om die te onderhouden, tot dat anders vande Generale ofte Nationale Synode verordent wort.
Aldus gedaen ende besloten inde Nationale Synode binnen Dordrecht den XXVIII May Anno XVIc negentien. In kennisse van ons ondersz. Ende was onderteeckent
JOHANNES BOGERMANNUS Synodi Præses.
JACOBUS ROLANDUS Assessor.
HERMANNUS FAUKELIUS Præsis Assessor.
SEBASTIANUS DAMMAN Synodi Scriba.
FESTUS HOMMIUS Synodi Scriba.