Die titel sowel as die tema van hierdie verhandeling is “Ratifikasie in die Gereformeerde kerkreg”.
Ratifikasie (ratificatio) in die Gereformeerde kerkreg, wat te doen het met die bekragtiging van besluite van meerdere vergaderings (Deddens, 1946:12), is ´n kerkregtelike begrip waaroor sowel wetenskaplik as in die praktyk van die kerklike lewe onduidelikheid en omstredenheid bestaan. Hierdie stelling word gestaaf deur die volgende drie bewyse, wat by wyse van gemotiveerde probleemstellings weergegee word.
Dit is nie duidelik wat die oorsprong en die gebruik van die
begrip ratificatio in die Gereformeerde kerkreg is nie.
Motivering: Die term ratihabitio (vir vas en bindend hou),
waaraan ratificatio verwant is in soverre beide met die
geldigheid (ratus) van besluite te doen het, is vir die eerste
keer deur die Sinode Middelburg 1581 in die kerkorde van die
Gereformeerde kerke opgeneem (Rutgers, 1889:384).
In die sekulêre reg van die sestiende eeu was ratihabitio ´n
reeds geykte term met ´n bepaalde, welomskrewe inhoud wat
nagenoeg dieselfde as ratificatio beteken (Van Jaarsveld,
1971:2). Die vraag bly tot dusver onbeantwoord waarom die kerke
juis die term ratihabitio in die kerkorde opgeneem het. Dit is
eweneens onduidelik waarom die term in die kerklike reg ingevoer
is en gebruik word.
Oor die verhouding tussen ratihabitio en ratificatio in die
Gereformeerde kerkreg bestaan daar geen konsensus nie.
Motivering: Enersyds word die reg van ratificatio en die
ratihabitio van artikel 31 Dordtse Kerkorde so goed as sinonieme
beskou. Deddens (1946:10) en Schilder (Schilder & Deddens,
s.j.:39) sien in die twee begrippe die aanduiding van vrywel een
en dieselfde handeling.
Andersyds word beredeneer dat ratificatio in die letterlike
betekenis daarvan wesenlik anders is as ratihabitio. Dit word
deur Van Dalen (1946:28) en Kamphuis (1970:58, 61) as twee
afsonderlike handelinge beskou, wat geen sinonieme is of kan wees
nie. Kerkrade kan die geldige besluite van ´n meerdere
vergadering nie nog meer geldig (ratum) maak (facere) as wat
hulle reeds is nie. Hulle kan besluite van meerdere vergaderings
wel vir vas en bindend (ratum) hou (habere).
Oor die inhoud van die begrip ratificatio binne die Gereformeerde
kerkreg bestaan daar geen konsensus nie.
Motivering: Sedert die reg van ratificatio in die veertigerjare
van hierdie eeu prominente aandag in Nederland verkry het, is
inhoudelik verskillende betekenisse daaraan gegee. Deddens
(1946:12, 17), ondersteun deur Schilder (Schilder & Deddens,
s.j.:39) beskou ratificatio as die kerke se goedkeuring en
bekragtiging van besluite van meerdere vergaderings. Sonder dié
tweede, onmisbare daad van die kant van die kerke het die besluit
van ´n meerdere vergadering geen regskrag nie.
Dijk (soos aangehaal deur Schilder & Deddens, s.j.:48) en Nauta
(1960:578) stel daarteenoor dat die besluite van ´n meerdere
vergadering tewens die ratificatio van die betrokke besluit is.
Kerkrade het nie nodig om ´n besluit van ´n meerdere vergadering
te bekragtig en goed te keur alvorens dit uitgevoer word nie.
Indien ratificatio as ´n tweede daad van die kant van die
plaaslike kerke moet plaasvind, sou dit die kerk volgens Oranje
(1944:31) onregeerbaar maak, aangesien dit onvermydelik tot
independentisme lei.
Die probleemstellings toon tot ´n groot mate reeds die
aktualiteit van die studie aan. Aanvullend tot die
probleemstellings moet daarop gewys word dat die
wetenskaplik-kerkregtelike besinning oor die ius ratificationis
in Nederland voortdurend aandag geniet (Boersma, 1993:410; Te
Velde, 1994:309; Bouma, 1994b:381). Die besinning sluit ´n
blywende debatvoering oor die beginsels daarvan in (Boersma,
1994b:61). Verder word die praktiese implementering van
ratificatio na afloop van meerdere vergaderings telkens opnuut
bespreek (Boersma, 1994a:51; Bouma, 1994b:381). Dit bevestig dat
daar weens gebrek aan ´n afgeronde oordeel steeds geen genoegsame
eenstemmigheid oor die onderwerp in bespreking bestaan nie.
In Suid-Afrika word daar eweneens rondom die saak van ratificatio
gesprek gevoer, sonder dat die term noodwendig gebruik word
(Smit, 1994a:21; 1994b:9; Bingle, 1994:30). Die beperkte
hoeveelheid literatuur wat direk op die onderwerp betrekking het,
bevat slegs fragmentariese opmerkings. Die beginsels waarop
ratificatio rus, kom nie daarin ter sprake nie en word gevolglik
nie geëvalueer nie (Coetzee, 1946c:5; Du Toit, 1946b:12;
Spoelstra, 1966:196; Van der Walt, 1976:164; Du Plooy, 1979:120;
Lourens, 1994:30). Vir die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika,
sowel as vir Gereformeerde kerke in ander wêrelddele is die
studie dus van groot belang. Indien ratificatio ´n wesenlike
element van die Gereformeerde kerkreg en kerkregering is, en dit
word blywend afgewys of verkeerd hanteer, word daar nie voldoen
aan die opdrag van die Here aan sy kerk om voortdurend te
reformeer nie (Jeremia 6:16).
Die hoofdoel van die studie is om die belang van ratificatio vir
die Gereformeerde kerkreg asook vir die Gereformeerde kerke
wêreldwyd en in besonder vir die Gereformeerde Kerke in
Suid-Afrika na te vors.
Om by die hoofdoelstelling uit te kom, word die volgende as
newe-doele gestel:
· om uit die sekulêre reg die wese en inhoud van ratihabitio te
bepaal;
· om uit te vind wat die motiewe was waarom ratihabitio in 1581
in die kerkorde van die Gereformeerde kerke opgeneem is;
· om vas te stel wat die verhouding tussen ratihabitio en
ratificatio in die Gereformeerde kerkreg is;
· om die beginsels waarop ratificatio rus, asook die elemente
waaruit dit bestaan te identifiseer en aan die norme van die
Gereformeerde kerkreg te toets;
· om die funksionering van ratificatio in die geheel van die
Gereformeerde kerkorde aan te toon;
· om die hantering en toepassing van ratificatio in die verloop
van die Gereformeerde kerke se geskiedenis in Nederland en
Suid-Afrika na te gaan en te evalueer;
· om ratificatio in die praktyk van die Gereformeerde
kerkregering te implementeer.
Die probleem- en doelstelling bepaal die omvang en indeling van
die onderwerp.
Vir die suiwer en wetenskaplike begrensing van die onderwerp is
dit in die eerste plek noodsaaklik om die oorsprong van
ratificatio in die Gereformeerde kerkreg na te vors en die begrip
op grond daarvan te definieer. Vervolgens moet vasgestel word of
ratificatio in die Gereformeerde kerkreg tuishoort en derhalwe
gehandhaaf moet word, of dat dit ´n Fremdkörper is wat nie
gehandhaaf mag word nie. Indien ratificatio wel in die
Gereformeerde kerkreg tuishoort, moet ondersoek word waar en hoe
dit in die geheel van die kerkorde figureer. In die vierde plek
moet ´n historiese studie gedoen word om vas te stel hoe die
Gereformeerde kerke deur die loop van die eeue ratificatio
hanteer het. Die laaste saak wat aandag moet kry, is hoe die
resultate van die studie in die praktyk van die Gereformeerde
kerkregering geïmplementeer behoort te word.
Om die genoemde sake in ´n logiese volgorde te bespreek, word die
studie soos volg ingedeel:
· die definiëring van ratificatio binne die konteks van die
Gereformeerde kerkreg (hoofstuk 2);
· die toetsing van ratificatio aan die norme van die
Gereformeerde kerkreg (hoofstuk 3);
· die funksionering van ratificatio in die orde van die
Gereformeerde kerkreg (hoofstuk 4);
· die hantering van ratificatio in die toepassing van die
Gereformeerde kerkreg (hoofstuk 5);
· die implementering van ratificatio in die praktyk van die
Gereformeerde kerkreg (hoofstuk 6).
Die metode van ondersoek word deur die onderwerp en die
doelstellings bepaal. Die verskillende onderdele, wat saam die
onderwerp uitmaak, is die stappe wat gevolg moet word om by die
doel van die studie uit te kom.
Met die oog op die definiëring van ratificatio binne die konteks
van die Gereformeerde kerkreg sal eerstens vasgestel word wat
ratificatio in die sekulêre reg beteken. Regswoordeboeke asook
studies in die gemene en statutêre reg word geraadpleeg om vas te
stel wat die wese en begrensing van ratificatio en spesifiek
ratihabitio gedurende die sestiende eeu was toe dit in die
Gereformeerde kerkorde opgeneem is. Uit primêre kerkhistoriese
bronne (waaronder kerkordes uit die jare voor 1581 en sinode acta
uit dieselfde tydperk) sal aangetoon word wat die Sinode
Middelburg 1581 bedoel, geyk en bepaal het toe die term
ratihabitio in die Gereformeerde kerkorde opgeneem is.
Kerkhistoriese navorsingsresultate insake die Sinodes Dordrecht
1578 en Middelburg 1581 word gebruik om die herkoms van en die
redes vir die invoering van ratihabitio in die kerkorde na te
gaan. Die onderlinge verhouding tussen ratificatio en ratihabitio
moet eweneens bepaal word.
Om ratificatio aan die norme van die Gereformeerde kerkreg te
toets, word uit die Skrif, asook uit Gereformeerd-konfessionele
en -kerkregtelike bronne vasgestel watter norme as toetsstene
moet dien. Gemeet aan die norme sal uitgemaak word of ratificatio
wesenlik deel van die Gereformeerde kerkreg is al dan nie.
Vir die bestudering van die funksionering van ratificatio in die
orde van die Gereformeerde kerkreg dien die kerkorde soos dit te
Dordrecht in 1618/19 vasgestel is en tans in die Gereformeerde
Kerke in Suid-Afrika as bindende orde toegepas word, as primêre
bron. Kerkorde-handleidings en kommentare dien as sekondêre
verwysingmateriaal.
Die hantering van ratificatio in die toepassing van die
Gereformeerde kerkreg moet histories-krities beskryf word.
Kerkhistoriese bronne moet geraadpleeg word ten einde
uiteenlopende standpunte ten opsigte van ratificatio so volledig
moontlik te kan weergee en bespreek.
In ooreenstemming met die titel, is die studie beperk tot navorsing van die begrip ratificatio in die Gereformeerde kerkreg, met insluiting van die toepassing van ratificatio in die praktyk van die Gereformeerde kerkregering. Die prinsipiële deel van die studie word tot ´n ondersoek na ratificatio binne die konteks van artikel 31 Dordtse Kerkorde begrens. Wat die historiese afdeling betref, val die soeklig slegs op verwikkelinge in die Nederlandse en Suid-Afrikaanse kerkgeskiedenis, aangesien die onderwerp hoofsaaklik in Nederland beredeneer is en die studieresultate primêr vir die omstandighede in Suid-Afrika toegepas word.