|169|
Raet om bequaemeljck in te voeren die leere van Arminius gegeven secretelyck aen eenige van de heeren Staeten van Hollant, ende by de leste vergaderingen int werck gestelt.
De H.M. heeren Staeten moeten als souvereyne magistraeten van dese landen het opperste gebiet aen haer behouden, oock in kerckelycke saecken. Want dit is d’ordonnantie Gods, volgens twelcke Moyses Aarons Godt is geweest, „Aaron ende synen soonen als priesteren hare prieslerkleederen aengetogen heeft, ende oock last ontfangen heeft die wederom uyt te trecken als sy quaemen te sterven. Exod. 28. 12. Num. 20. 26, Daerna comt Josue in Moyses plaelse ende gelyck amt. Jos. 1. 7. 8. Den rechteren dit amt aen haer hebbende ende uytvoerende, ginch het wel in Israël, maer alsser geen coninck was dede een iegelyck wat hy wilde. Jud. 17. 6. In David is hiervan een levende practyck 2 Chron. 13. 11. In Salomon is dit mede claerlyck te sien, die niet alleen den heerlycken tempel gebout heeft, d’arcke Godts daerin gebracht, maer oock hem selfs geoeffent, ende de priesteren in haer amt ende ordeninge ingeset. 1 Reg. 8. 13. 14. — 2 Chron. 8, 13. Josaphat als een seer loflyck ende godtvreesende coninck heeft den vervallenen godsdienst weder opgerecht, ende beyde politie ende kercke besorcht in allen steden Juda ende sonderling binnen Jerusalem, stellende daer Azariam den priester tot overste over d’andere priesteren in allen saecken des Heeren ende Schadiam tot een overste in allen saecken des coninchs. Over beyde hy de overste bleef. 2 Chron. 19. 5. 6. 7, 8. 9. In Ezechia blyckt dit ooek 2 Chron. 29. 3. 4. 7. 8. 16. Josias dede al het selfde 2 Chron. 34. 4. 9. 10. 11.
Dit eyscht de nature ende gelegenheyt van goede regeringe, dese can niet lyden dat in een volck soude syn tweederley autentyke machten, twee verscheydene raetgevingen ende heerschingen, anders als by underordeningen, even also weynich als in een lichaam twee hoofden connen wesen.
Men can niet genoechsaem beschrijven, wat confusien, disordren ende ongeregeltheden moeten ontstaen uyt twee collaterale machten in een lant.
Volgens deze autoriteyt comt den E. Mogenden heeren Staaten toe, gelyck ten allen tyden, soo oock sonderling in desen conjuncturen de beschryvinge vant Synode te doen, ende convocatie van so veele ende sodanige personen, als haer E.M. sal goetviuden. Soo men meynt dat sommige predicanten op de beroepinge van de Staeten alleen niet en souden willen comen vergevende dat sy kerkelyck nae ouden gebruyck moeten gedeputeert worden, connen haer Ed. de beschryvinge aldus doen, namentlyck dat sy begeeren, dat elcke classe haer sodanige personen sal senden, als sy haer nomineeren, die se hebben te besigen in dese kerckelijcke swaericheyt, noch niet goetvindende dat de dassen solemnele deputatien tot eenen solemnelen Synodus doen. Dus sullen se noch mogen eenen anderen Synodus hopen, ende haer maetigen om des Heeren bevel nae te comen, ende ondertusschen sullen de Heeren met dese personen wel connen comen tot haer voornemen.
|170|
Men moet de classen niet laeten nae ouden manieren deputeren, want so souden der geene of weynich comen die bedencken over de leere hebben. Ende al ontboden de heeren daer beneffens dese anderen, so souden se niet comen met kerckelycke last ofte macbt, ende en souden oook by d’ andere daervoor niet gehouden worden, sy souden haer oook beswaert vinden daertoe te comen ende haere bedenckingen tot voordeel van de kercke te openen; so en soude men oook niet tot ’t eynde van de swaricheit comen.
De Staeten connen uyt generale macht convocatie doen nae haer Ed. believen, maer moeten dit sonderlinge nu doen in deser gelegentbeyt, daer partijen genoechsaem geformeert syn. Sy moeten van weersijden evenveel personen ontbieden, lettende op degeene, die de controversie verstaen ende bequaemst syn tot d’ onderhandelinge, Daernaer oock op degeene die vreesaemst syn, maer van weersyden sowel d’ een als d’ andere, moeten de principaelste ontboden worden, opdat noch d’ een noch d’ andere partije hen en hebbe te beclaegen, opdat de saecke oock te beter bevordert worde. Sy sullen moeten uyt d’ eene classe meer uyt d’ andere min personen van wedersyden beroepen, niet juyst uyt elcke, van elcks evenveel, want dit niet doenlyck is, also verscheydene dassen syn tot Dort, Amsterdam ende elders, daer nau eenen openbaerlycken in bevonden wort Arminio toegedaen (hoewel twee ofte drie), andere wederom syn, ter Goude namelyck, Rotterdam, Leyden, Briele, daer der veel in bevonden werden.
So de Ed. heeren haere vorige macht mainteneren ende volgens deselve aen haer houden, eerst de conventie tot den Synodus, ten tweeden het voorste presideren in Synodo, ten derden oock het proponeren aldaer; also dat sy niet laeten verhandelen, als dat haer goetduackt; ten vierden insonderheyt de conclusie van alles, opdat soo verre sy (si magistratus judicaverit utile) die goet ende dienstich voor ’t gemeyne beste bevonden, sy die laeten voortgaen ende doen ter executie stellen; so contrarie dat sy supprimeren ofte achterhouden. So dit zegge ick sorchvuldelyck van haer alles bewaart wort, so en hebben sy niet dan alles goets van desen Synodum te verwachten, altijts geen quaet te vreesen. Laet de Ed. heeren Staeten daetlyck hier ontbieden vier predicanten, van elcke partie twee, die niet te verre geseten syn, ende met die haer bespreken van personen die men aen wedersyden best soude mogen beroepen. Uyt desen sullen sy bequaemelyck mogen verstaen, welck« personen welcke partijen toegedaen syn, ende oock welcke de bequaemste tot de handelinge syn. Daerby dan oock een iegelicke stadt van de haere sal connen getuygen, ende men sal so volgens tot genoechsaeme onderrechtinge van de saecke comen.
Om ’t contremineren te verhoeden, laet d’evocatie nae weynich dagen voor den bestemden tijt des Synodi geschieden, doch allyts so veel te vooren, dat de beroepene bequaemen tyt hebben om te reysen; voor eenen dach of twee haer te bereyden, ende haer dingen, om wat tyts uyt haer huys ende kercke te syn, te beschicken 1).
Onder stont: Scedula comburenda 2).
1) Op de keerzijde stond:
Copie van een schrift gestelt tot Amsterdam in October 1607,
by ’t meeste deel dergenen, die in conventie praeparatoria in den
Hage waren tot beweeringe van haer advys de modo habendae Synodi
nalionalis, om den heeren Staten Generael te verstaen als ’t
haere H. Mog. soude believe de redenen van ’tselve advys te
hooren. Twelc niet en is geschiet ende dien volgende dit schrift
niet overgelevert, maer is ’t originael met andere schriften
desselven conventus den gedeputeerden des Synodi Suidholland.
overgegeven in bewaringe.
2) Dit stuk moet verbrand na lezing.