Regeltjeskerk of vrijheid
Genre: Bladartikel
|117|
Vraag je een catechisant of hij iets heeft met ‘kerkrecht’, dan is het antwoord redelijk voorspelbaar. ‘Kerkrecht’ wordt door veel gemeenteleden immers geassocieerd met ‘regeltjeskerk’. Daar waren wij, vrijgemaakten, toch zo goed in? En vooral daarom zijn er toch zoveel weggelopen? Nee, geeft mij maar een kerk die echt vrij is, zonder al die menselijke regelzucht.
Veel ambtsdragers wagen het dan ook niet om tegenover jongeren over de kerkorde te beginnen. Ik kijk wel uit, zeg, want als je dat doet weet je tenminste zeker dat ze afhaken... Maar vergis je niet. Jongeren houden naar mijn ervaring wel degelijk van kerkrecht. Ambtsdragers doen er goed aan om daar rekening mee te houden.
Want wat is kerkrecht? Simpel gezegd: het is de praktische
vormgeving van het evangelie dat wij belijden en dan speciaal de
praktijk in eigen kerkelijke kring. Die mooie woorden die we van
Jezus hebben gehoord, pas ze nu eens toe. We belijden
bijvoorbeeld dat Christus het Hoofd is van de kerk en dat wij
allemaal dienaren zijn, die leven van zijn genade. Laat maar eens
zien wat dat betekent! Het past in ieder geval niet bij een
kerkenraad die weigert om zich te verantwoorden tegenover de
gemeente, zich verschuilt achter Het Ambt en voortdurend vraagt
om vertrouwen, want ‘wij hebben alles zorgvuldig afgewogen’.
Juist jongeren vragen erom dat ambtsdragers goede leiding geven,
met een open houding naar de gemeente toe. Juist jongeren kunnen
het niet waarderen wanneer de ouderen (‘ouderlingen’) zich
gedragen als baasjes van de kerk. Tieners zijn wel geraakt
wanneer ze merken dat ook de ouderen, speciaal de ambtsdragers,
in heel hun optreden uitstralen dat ze leven van de goedheid van
God. Daar hebben ze respect voor. Want dat is kerkrecht.
Eén van de spannende dingen in het kerkrecht is de manier waarop we onderlinge
|118|
conflicten willen oplossen. Dat die conflicten er zijn, kon je verwachten; de kerk is een gemeenschap van zondaren. Maar binnen de kerk zoeken we ons heil bij Christus, die niet uit was op zijn eigen belang, maar dat van de ander; die zich volledig gegeven heeft om de verhouding tussen God en mensen weer zuiver te krijgen. Dus mag het niet gebeuren dat conflicten binnen de kerk getekend worden door roddelpraat, partijvorming, liefdeloosheid, vriendjespolitiek en machtswoorden. Er hoort ruimte te zijn om naar elkaar te luisteren. Samen te zoeken naar wat recht is voor onze God en daarbij de bereidheid te tonen om zelf een stap terug te doen. Het past bij kerkelijke vergaderingen die een dergelijk conflict moeten bespreken, dat ze dat doen op basis van deugdelijke informatie, met ruimte voor hoor en wederhoor; uitlopend op een degelijk onderbouwde uitspraak. Juist tieners zijn gevoelig voor een dergelijke eerlijke aanpak. Ze houden niet van gekonkel. Ze houden van recht in de kerk. Kerkrecht dus.
Wanneer tieners vragen stellen over de gang van zaken in de kerk,
zijn het nogal eens vragen over de inrichting van de kerkdienst.
Waarom moet het altijd zus? Waarom met het niet een keertje zo?
Een heel slecht antwoord op zulke vragen is: ‘omdat het zo moet
van de kerkorde’. Waarschijnlijk is zo’n antwoord niet eens
correct. Want van de kerkorde ‘moet’ niet zoveel. De kerkorde
geeft een kader, dat vraagt om een mooie invulling. Die
invulling, daar moet je zelf voor staan. Weet wat je doet en
waarom je het doet. Wees bereid om het uit te leggen en zorg dan
dat je goede argumenten hebt. ‘Sommige mensen vinden het mooi’ is
toch echt te weinig.
Laat liever de relatie met het evangelie klinken. Laat merken dat
je niets liever wilt dan de schatten van Gods werk en woord voor
de gemeente te laten blinken. Dat bij de uitwerking ook
persoonlijke keuze meespelen, is dan niet erg meer. Want het
kader dat de kerkorde geeft, voorkomt dat die persoonlijke keuzes
een te groot accent krijgen; de gezamenlijke afspraken binnen het
kerkverband beschermen de gemeente tegen mogelijke willekeur van
voorgangers of commissies. Wanneer je dat aan de jongeren
uitlegt, zullen ze nog niet altijd enthousiast zijn over de
concrete resultaten. Maar het principe spreekt hen meestal wel
aan: het principe van het kerkrecht.
Waar het op neerkomt, is dat jij als ambtsdrager zelf weet hebt
van het kerkrecht en daar zinvol mee om weet te gaan. Niemand van
ons kan dat afdoen als ‘liefhebberij’; het gaat om het recht van
Christus. Het recht van de weduwe en de wees. Het recht van die
eenzame oudere. Het recht van de verstoten vreemdeling. Het recht
van dat gezin met zoveel zorgen. Het recht van de gemeente om
haar Heer te ontmoeten. Kerkrecht.
Ontdek maar dat weloverwogen toepassing van bijvoorbeeld de
kerkorde bevrijdend kan werken. Want dan worden we niet
overheerst door mensen, ook niet door menselijke vergaderingen.
Zowel de generale synode als de kerkenraad beseffen dan dat zij
niet de ‘hoogste’ vergadering zijn, maar de verantwoordelijkheid
hebben om elkaar over en weer te stimuleren tot dienst aan Koning
Christus.
|119|
Ondertussen is de klacht ‘regeltjeskerk’ niet uit de lucht
gegrepen. Het is typisch menselijk (niet exclusief vrijgemaakt)
om alle dingen onder controle te houden. Het is typisch menselijk
om zoveel mogelijk ‘dicht te timmeren’ voor anderen en
ondertussen zelf boven de wet te willen staan. Wanneer tieners
daar bezwaar tegen maken, hebben ze volledig gelijk. Zeker
wanneer ze erkennen dat ze zelf eveneens gevoelig zijn voor deze
zondige neiging: ‘hullie’ moeten zich houden aan afspraken, zodat
ik mijn eigen gang kan gaan.
De kerken doen er daarom goed aan de eigen regelgeving regelmatig
tegen het licht te houden. Hebben we te veel willen vastleggen?
Maar ook: hebben we te veel op zijn beloop gelaten waardoor
mensen in de knel zijn geraakt? Kerkelijke regelgeving zal, net
als alle regelgeving, voortdurend in beweging zijn.
Toch heeft de klacht ‘regeltjeskerk’ minder te maken met de
kerkorde en wat daarbij hoort en veel meer met de manier waarop
deze kerkelijke afspraken (niet) worden toegepast. Daarbij is
telkens gebleken dat een cultuur die zich afzet tegen het
kerkrecht en zich er niet in wil verdiepen, deze kwaal eerder
versterkt dan oplost.
Help de tieners door serieus om te gaan met het kerkrecht, als
iets dat ook hen houvast geeft. Laat onze onderlinge omgang in de
kerk iets mogen tonen van de heiligheid van God, die vanaf het
begin orde schiep in hemel en op aarde. Laat in ons kerkrecht
iets mogen doorklinken van wat Jezus Christus deed, toen hij de
anarchie van deze wereld liet wegvloeien via het afvoerputje van
het kruis. Kerkrecht gaat om mooie dingen. Goed voor oud en jong.