De Diensten zijn vierderleij: Der Dienaren des Woordts, der Doctoren, Ouderlinghen ende Diaconen.

Het sal niemandt, alhoewel hij een Doctoor Ouderlingh ofte Diaken is, gheoorloft zijn den Dienst des Woordts ofte der Sacramenen te betreden, sonder wettelick daertoe beroepen te zijn. Ende wanneer ijemandt daer teghen doet, ende meermael vermaent zijnde niet afstaet, soo sal de Classe oordeelen, of men hem voor eenen Scheurmaeker verclaren ofte op eenighe andere wijse straffen sal.

De wettelicke beroepinghe der ghenen, die te voren in den Dienst niet gheweest zijn bestaet ten eersten inde Verkiesinghe, dewelcke gheschieden sal door den Kerckenraedt ende Diaconen, mitgaders het oordel der Classe, ofte van twee of drie naest gheseten Dienaren, met bidden ende vasten. Ten anderden int Examen ofte ondersoeckinghe beijde der leere ende des levens, dewelcke bijden selven staen sal vanden welcken zij vercoren werden: welverstaende dat nieuwelinghen, mispriesters monicken, ende die andersins eenighe Secte verlaten hebben niet sullen toeghelaten werden, voor datse ettelicke maenden langh beproeft zijn. Ten derden inde Approbatie ende goetkennighe, beijde der Overicheyt doende professie vande ghereformeerde Religie (derwelcke de Dienaer aenghegheven sal werden) ende der gantschen Ghemeijnte, wanneer zijnen naem den tijdt van XIIII daghen inder Kercke vercondicht zijnde, gheen hindernisse daer teghen ghecomen is. Ten laetsen, inde Bevestinghe in der Ghemeijnte, dewelcke met behoorlicke stipulatien ende afvraghinghen, ende soo het de gheleghenheijt der Kercke lijden mach, met handtoplegghinghe, tsij in de Kercke opentlick, of na dat het gheleghen is, in den Kerckenraedt of Classe, doch altijds met openbare ghebeden, toegaen sal.

Die nu alreede in den Dienst des Woordts is, ende tot een andere Ghemeijnte beroepen werdt, sal met ghebeden ende het gheven der rechterhandt der ghemeijnschap ontfanghen werden. Ende men sal niemandt der Ghemeijnte teghen haren danck opdringhen.

Een Dienaer des Woordts wettelick beroepen zijnde is aen der Kercke Christi zijn leven lanck verbonden, alsoo dat hij soo langhe de Ghemeijnte staet, dewelcke hij dient, zijnen Dienst niet onderlaten, noch eenighe andere beroepinghe des levens aenveerden mach, sonder het oordeel des particulieren Sijnodi.

Men sal niemandt tot den Dienst des Woordts beroepen, sonder hem in een Kercke te stellen, die hij dienen sal, aen dewelcke soo hij sonder conditie verbonden is, sal in gheene andere Kercke dienst aennemen moghen, dan door het oordeel ende consent der Classe, daermede beijde de Kercke ende Dienaer te vrede sal moeten zijn. Voorts sal niemandt gheoorloft zijn hier ende daer te gaen predicken niet hebbende eenighe sekere plaetse, buijten consent ende authoriteijt des sijnodi ofte Classis: ghelijck oock niemandt in een andere Kercke eenighe predicatie sal moghen doen, sonder bewillinghe des Kerckenraedts.

Der Dienaren ampt is in den ghebede ende bedienighe des Woordts aen te houden, de Sacramenten uut te richten, ende ten laetsten met den Ouderlinghen de kerckelicke Discipline te oeffenen, ende te besorghen dat alles eerlick ende met ordene gheschiede.

Onder den Dienaren des Woordts sal ghelijckheijt ghehouden werden, aengaende de lasten hares Diensts, mitgaders oock in anderen dinghen soo veel moghelick is, volghende het oordeel des Kerckenraedts, ende des van nooden zijnde des Classis, twelcke oock in den Ouderlinghen ende Diaconen te onderhouden is.

De Ghemeijnten sullen sorghe draghen dat haren Dienaren behoorlick onderhoudt ghegheven werde: Ende wanneer zij hier inne haer ampt niet doen, soo sal de Classis oordeelen of se van daer te nemen zijn.

Wanneer het gheschiedt dat een ghetrouwe Dienaer door ouderdom ofte cranckheijt ghebroken zijnde, zijn ampt niet langher bedienen can, soo sal het der Ghemeijnte toe staen te besorghen, dat hem ex bonis publicis soo veel toegheleijt werde, daerop hij de reste zijns levens eerlick ende bequamelick door comen moghe: Dat oock de weduwen ende weesen der Dienaren niet vergheten werden.

De Ghemeijnten sullen toesien datter Professeurs ende Schoolmeesters zijn, die niet alleen de vrije consten ende spraecken leeren, maer oock de Theologie ende den Catechismum, ende hare toehoorders ende Discipelen inde vreese Godts onderwijsen.

Het ampt der Doctoren inde Theologie is de H. Schrifture uut te legghen, ende de suijvere leere teghen de ketterijen ende dolinghen voor te staen.

De Gemeijnten sullen arbeijden datter studenten in der Theologie zijn, die ex bonis publicis onderhouden werden. Men sal oock in den Ghemeijnten, daer men bequame personen heeft, tghebruijck der Propositien aenstellen, opdat se door sulcke eene oeffeninghe tot den Dienste des Woordts bereijdet moghen werden.

De Ouderlinghen sullen door het oordeel des Kerckenraedts ende der Diaconen vercoren werden, soo dat het na de gheleghentheijt van een ijder Kercke vrij sal zijn soo veel Ouderlinghen alsser van noode zijn der Ghemeijnte voor te stellen, om vande selve (ten ware datter eenich beletsel voorviele) gheapprobeert ende goet ghekent, ende met openbaren ghebeden bevesticht te werden: Of een dobbel ghetal, om het half deel bij der Ghemeijnte gheapprobeert op deselve wijse in den Dienst te bevestighen.

Der Ouderlinghen ampt is, behalven tghene dat boven gheseijt is hen met den Dienaren des Woordts ghemeijn te zijn, opsicht te hebben dat de Dienaren mitgaders hare andere mithulpers ende Diaconen haer ampt ghetrouwelick bedienen, ende wanneer het gaet teghen het houden des Avondtmaels des Heeren, de ghene die haer tot tselve begheven hebben te gaen besoecken, op datse haer te beter daer toe bereijden.

Deselve wijse die van den Ouderlinghen gheseijt is, sal men oock onderhouden in de Verkiesinghe Approbatie ende Bevestinghe der Diaconen.

Der Diaconen eijghen ampt is de aelmissen ende andere armen goederen neerstelick te versamelen, ende deselve ghetrouwelick ende vlijtelick na den eijsch der behoeftighen beijde der inghesetenen ende vreemdelingen met ghemeijnen advijse uut te deelen, de benauden te besoecken ende te vertroosten, ende wel toe te sien dat de aelmissen niet misbruijckt werden. Waervan zij reeckeninghe sullen doen in den Kerckenraedt, ende oock (soo ijemandt daer bij wil zijn) voor der Ghemeijnte: tot sulck een tijdt als het de Kerckenraedt goet vinden sal.

De Ouderlinghen ende Diaconen sullen twee iaer dienen, ende alle iaer sal thalve deel verandert ende andere in de plaetse ghestelt werden, ten ware dat de gheleghentheijt ende profijt eenigher Kercken anders vereijschte.

Vierderleij kerckelicke tsamencoemsten sullen onderhouden werden. De Kerckenraedt: de Classicale vergaderinghe: de particuliere Sijnoden: ende de generalen ofte Nationalen.

In desen tsamencoemsten sullen gheen andere dan kerckelicke saecken, ende tselve op kerckelicke wijse ghehandelt werden.

In meerdere vergaderinghen sal men niet handelen dan tghene in minderen niet heeft connen afghehandelt werden, of dat tot de Kercken der meerder vergaderinghe int ghemeijn behoort.

Soo ijemandt hem beclaecht door de uutspraecke der minder vergaderinghe veronghelijckt te zijn, deselve sal hem tot een meerdere beroepen moghen. Ende tghene door de meeste stemmen goet ghevonden is, sal voor vast ende bondich ghehouden werden, tenzij dat het bewesen werde te strijden teghen het Woordt Godts, ofte teghen de artijckelen in onsen generalen Sijnodo besloten, soo langhe als deselve door gheen andere generale Sijnodo verandert zijn.

De handelinghen aller Tsamencoemsten sullen vande aenroepinghe des naems Godts aenghevanghen ende met een dancksegghinghe besloten werden.

Die tot de tsamencoemsten afghesonden werden, sullen hare credents brieven ende instructien, onderteijckent zijnde van den ghenen diese seijnden, medebrenghen, ende dese sullen alleene keurstemmen hebben.

In allen Tsamencoemsten sal bijden Preses een Scriba ghevoecht werden, om neerstelick op te schrijven tghene weerdich is aengheteijckent te zijn. Het ampt van den Preses is voor te stellen ende te verclaren tghene te handelen is: toe te sein dat een ijeghelick zijn ordene houde int spreken: den kibbelachtighen ende die te heftich zijn te bevelen dat se swijghen, ende over deselve, gheen ghehoor ghevende, de behoorlicke Censure te laten gaen. Voort sal zijn ampt uutgaen, wanneer de Tsamencoemste scheijdet.

Het selfde segghen heeft de Classis over de Kerckenraedt, twelcke de particuliere Sijnode heeft over de Classe, ende de geneale Sijnode over de Particuliere.

In allen kercken sal een Kerckenraedt zijn, bestaende uut Dienaren des Woordts ende Ouderlinghen, dewelcke ten minsten alle weken eens tsamencomen sullen, al waer de Dienaer, of de Dienaers (soo daer meer zijn) bij ghebeurte presideren ende de Actie regeren sal.

Insghelijcks sullen de Diaconen alle weken tsamencomen, om vanden saecken haer ampt betreffende te handelen.

De Classicale vergaderinghen sullen bestaen uut ettelicke ghenabuerde Kercken, dewelcke elck eenen Dienaer met eenen Ouderlinck, ter plaetse ende tijde bij hen int scheijden van elcke vergaderinghe goet ghevonden (soo nochtns datment boven de drie maenden niet uutstelle) daer henen afveerdighen sullen. In desen tsamencoemsten sullen de Dienaers bij ghebeurte, ofte andersins die van deselve vergaderinghe vercoren wordt, presideren, soo nochtans dat deselve tweemael aen een niet sal moghen vercoren werden. Voort sal de Preses onder anderen eenen ijeghelick vraghen, of se in haren Kercken hare Kerckenraedts vergaderinghen houden: of de kerckelicke Discipline gheoeffent wordt: of de armen ende Scholen besorcht werden: ten laetsen, of daer ijet is, daer inne zij het oordeel ende hulpe der Classe tot rechte instellinghe harer Kercke behoeven. De Dienaer, dien het in de voorgaende Classe opgheleijdt was, sal een corte predick uut Godts Woordt doen, van de welcke d’andere oordelen, ende soo daer ijet in ghebreeckt aenwijsen sullen. Ten laetsen sullen in de laetste vergaderinghe voor den particulieren Sijnode vercoren werden, die op deselve Sijnode gaen sullen.

Int eijnde van den Classicalen ende andere meerdere Tsamencoemsten sal men Censure houden over de ghene die ijet strafweerdich inde vergaderinghe ghedaen, ofte de vermaninghen der mindere tsamencoemsten versmadet hebben.

De Kercke, in de welcke de Classis, item de particuliere ofte generale Sijnode tsamencomt, sal sorghe draghen, dat se de Acten der voorgaender vergaderinghe op de naestcomende bestelle.

De instructien der dinghen die in den meerdere vergaderinghen te handelen zijn, sullen niet eer gheschreven werden, voordat de besluijtinghen der voorgaenden Sijnoden ghelesen zijn, opdat tghene eens afghehandelt is, niet wederomme voorghestelt werde, ten ware dat ment achtede verandert te moeten zijn.

Alle iaers, ten ware dat de noodt eenen corteren tijdt vereijschte, sullen vier ofte vijf, of oock meer ghenabuerde Classes tsamencomen, tot welcke Particuliere Sijnod uut ijder Classe twee Dienaers ende twee Ouderlinghen afgheveerdicht sullen werden. Int scheijden soo wel des Particulieren als des generalen Synodi, sal een Kercke verordent werden, dewelcke last hebben sal om met advijse der Classe den tijdt ende plaetse des naesten Sijnodi te stellen.

De Nationale Sijnode sal ordinaerlick alle drie iaren eens ghehouden werden, ten ware datter eenighe dringhende noodt ware om den tijdt corter te nemen. Tot deselve sullen twee Dienaers ende twee Ouderlinghen uut elcke Particuliere Sijnode beijde der Duijtsche ende der Walsche sprake afghesonden werden. Voort sal de Kercke, die last heeft om den tijdt ende plaetse des generalen Sijnodi te benoemen, soo deselve binnen de drie iaren te beroepen ware, hare Particuliere Sijnode vergaderen, ende tselve oock der naestgheleghener Kercke, die van een andere tale is laten weten, dewelcke vier personen daer henen seijnden sal, om met ghemeijnen advijse van den tijdt ende plaetse te besluijten. Deselve Kercke die vercoren is om de Synode generael tsamen te roepen, wanneer se met de Classe van den tijdt ende plaetse beraedtslagen sal, sal tselve den generalen Staten in tijdts te kennen gheven, op dat met haren weten, ende soo het haer ghelieft eenighe tot de Classe te seijnden, van der saecke besloten werde.

Alsoo in den Nederlanden tweederleij sprake ghesproken wordt, is goet ghevonden dat de Kercken der Duijtscher ende Walscher tale op haerselven hare Kerckenraedt, Classicale vergaderinghen ende Particuliere Synoden hebben sullen.

De Dienaers des Woordts, Ouderlinghen ende Diaconen, item de Professeurs in der Theologie (twelck oock den anderen Professoren wel betaemt) ende de Schoolmeesters sullen de Belijdenisse des gheloofs der Nederlandtschen Kercken onderteijckenen.

Niemandt sal hem onderstaen eenich boeck ofte schrift van hem ofte van een andere ghemaeckt ofte overghesettet, handelende van der Religie te laten drucken ofte andersins uut te gheven, dan tselve voor henen doorsien ende goet ghekent zijnde van den Dienaren des Woordts zijns particul. Sijnodi, ofte Professoren der Theologie onser Belijdenisse.

Het verbondt Godts sal aen den kinderen der ghedoopten Christenen met den Doop, soo haest als men de bedieninghe desselven hebben can, beseghelt werden, ende dat in de openbare versamelinghe, wanneer Godts woordt ghepredickt werdt. Doch ter plaetse daer niet soo vele predicatien ghedaen werden, sal men eenen sekeren dach ter weke verordenen om den Doop extraordinaerlick te bedienen, soo nochtans dat tselve sonder Predicatie niet gheschiede.

De vader sal zijn kindt ten Doope presenteren: Ende in den Ghemeijnten daer men neffens den vader oock ghevaders ofte ghetuijghen bij den Doop neemt (twelcke ghebruijck niet lichtveerdelick te veranderen is) betaemt het dat men neme die der suijvere leere toeghedaen ende vroom van wandel zijn.

De Dienaers sullen int doopen het formulair van de instellinghe ende ghebruijck des Doops, twelck tot dien eijnde beschreven is, ghebruijcken.

De namen der ghedoopten, mitgaders der ouderen ende ghetuijghen, item de tijdt des Doops, sullen van den Dienaren opgheteijckent werden.

Men sal niemandt ten Avondtmale des Heeren toelaten, dan die na de ghewoonheijt der Kercke tot dewelcke hij hem voecht, belijdenisse der ghereformeerde Religie ghedaen heeft, mitgaders hebbende ghetuijghenisse eens vromen wandels, sonder welcke oock de ghene die uut anderen Kercken comen niet toeghelaten sullen werden.

Een ijder Kercke sal sulck een maniere van bedieninghe des Avondtmaels houden als zij oordeelt tot de meeste stichtinghe te dienen: welverstaende nochtans dat de uutwendighe ceremonien in Gods Woordt voorss. niet verandert ende alle superstitie vermijdet werde.

Het Avondtmael des Heeren sal ten twee maenden eens, soo veel moghelick is, ghehouden werden: doch ter plaetse daer noch gheen kerckelicke ordene is, sal men eerst Ouderlinghen ende Diaconen stellen.

In middelmatighen dinghen sal men de buijtenlandtsche Kercken niet verwerpen, die een ander ghebruijck hebben dan wij.

De Kercken in den welcken tghebruijck der Avondtghebeden is sullen deselve moghen houden: maer daer se noch niet inghestelt zijn, sal men se niet in laten, ten ware in tijden van ghemeijnen noodt: Doch daer men se begheert wech te nemen sal tselve niet sonder het oordeel der Classe, mitgaders der Overicheijt der ghereformeerden Religie toeghedaen, gheschieden.

Daer de lijckpredicken niet zijn, sal men se niet instellen, ende daer se nu alreede zijn aenghenomen, sal neersticheijt ghedaen werden om deselve door de ghevoechelickste middelen af te doen.

In tijden van oorloghe, pestilentie, dieren tijdt, sware vervolghinghe der Kercke ende andere alghemeijne swaricheden sullen bidt ende vast daghen door het oordeel der Ghemeijnte ende met bewillinghe der Overicheijt doende Professie van de ghereformeerde Religie aenghestelt ende gheheijlicht werden.

De Ghemeijnten sullen bij haren Overicheden aenhouden dat de feestdaghen, uutghenomen den Sondach Christdach ende hemelvaertsdach, afghedaen werden. Maer ter plaetse daer meer feestdaghen door bevel der Overicheijt ghehouden werden, sullen de Dienaers arbeijden dat se met predicken den onnutten ende schadelicken ledichganck in een heijliche ende nutte oeffeninghe veranderen.

De Psalmen Davids alleen sullen in der Kercke ghesonghen werden, latende de ghesanghen die men niet vindt in der Schriftuere.

De huwelicksche ondertrouwe sal geschieden per verba de praesenti, simpelick ende sonder conditie: ende wettelick ghedaen zijnde, sullen se niet moghen ontbonden werden, al waret dat beijde partijen daerinne bewillichden.

De heijmelicke beloften sullen van gheener weerde zijn: wanneer namelick de ghene die onder de macht harer ouderen ofte voechden staen sonder bewillinghe derseven handt-trouwen, ofte die oock haers selfs zijnde sulcks doen, sonder eenighe ghetuijghen aen beijden zijden.

Het sal wel staen dat een Dienaer ofte Ouderlinck bijde ondertrouwe ghenomen werde, op dat eer hij hen aen beijden zijden de belofte af neme, uut sekere ghetuijghenisse verneme (soo zij haers selfs niet zijn) of het met bewillinghe der ouderen gheschiedt: of het huwelick niet verboden is door eenighe graedt van bloedverwandtschap ofte swagherschap: ten laetsen, of zij aen ijemandt anders ghehuwet of verloeft zijn.

De namen der ghenen die haer ten echten State begheven willen, sullen op drie Sondaghen van den predickstoel vercondicht werden: twelcke gheschieden sal ter plaetse daer de Contrahenten woonen, ende ter plaetse daer de gheboden ghegaen zijn, sullense tsamenghegheven werden. Doch die elders begheeren te trouwen, sullen tselve moghen doen, midts brenghende sekere ghetuijghenisse dat hare gheboden ghegheven zijn.

Hoewel in den Woorde Godts den weduwen gheen sekere tijdt van herhijlicken voorgheschreven is: nochtns dewijle het haer ghebiedt in den Heere te hijlicken, soo lijdet de eerbaerheijt, ia oock de burgherlicke onderscheijdinghe der gheslachten niet, dat se haer voor vier maenden ende een half tot een ander huwelick begheven.

Indien ijemandt van zijn echte gade om eebreucks wille ghegaen zijnde met deselve niet wederomme begheert te vereenighen, ende hem tot een ander huwelick begheven wil: soo sal hem de Kerckenraedt (wanneer hij den eebreuck wettelick voor der Overheijt gheprobeert heeft) verclaren dat sulcks inden Woorde Godts gheoorloft is.

Ghelijckerwijs de Christelicke straffe gheestelick is, ende niemandt van den burgherlicken gherichte ende straffe der Overicheijt bevrijdt: alsoo werden oock beneffens de burgherlicke straffe de kerckelicke Censuren noodtsaeckelick vereijscht, om den sondaer met der Kercke ende zijnen naeste te versoenen, ende de erghernisse uut der Ghemeijnte Christi wech te nemen.

Wanneer dan ijemandt teghen de suijverheijt der leere ofte vromicheijt des wandels sondicht, soo verre als het heijmelick is, ende gheen openbare erghernisse ghegheven heeft, soo sal de Reghel onderhouden werden, welcken Christus duijdelick voorschrijft Matt. 18.

De heijmelicke sonden, waervan de sondaer bij een int bijsonder ofte voor twee of drie ghetuijghen vermaent zijnde berouwe heeft, sullen voor den Kerckenraedt niet ghebracht werden.

Soo ijemandt van een heijmelicke sonde van twee of drie vermaent zijnde gheen ghehoor gheeft, ofte andersins een openbare sonde bedreven heeft, sulcks sal den Kerckenraedt aenghegheven werden.

Soo wie hardtneckichlick de vermaninghe des Kerckenraedts verwerpt, item die een openbare ofte andersins een grove sonde ghedaen heeft, sal van den Avondtmale des Heeren afghehouden werden. Ende indien hij afghehouden zijnde na verscheijden vermaninghen gheen teijcken van boetveerdicheijt bewijst, soo sal men ten laetsten tot d’uuterste remedie, namelick de Afsnijdinghe comen, volghende de forme bij der Ghemeijnte aenghenomen. Doch sal niemandt afghesneden werden, dan met voorgaende advijs der Classe.

Van den sonden die van harer natuere weghen openbaer, ofte door verachtinghe der kerckelicken vermaninghen int openbaer ghecomen zijn, sal de versoeninghe (wanneer men sekere teijckenen der boetveerdicheijt siet) openbaerlick gheschieden door het oordeel des Kerckenraedts ende advijse des Classis, in sulcke forme ende maniere, als tot stichtinghe van een ijder Kercke bequaemst gheoordelt sal werden.

Wanneer de Dienaers, Ouderlinghen ofte Diaconen een openbare grove sonde bedrijven, die der Kercke schandelick ofte oock bijder Overicheijt strafweerdich is: soo sullen wel de Ouderlinghen ende Diaconen terstondt door voorgaende oordeel des Kerckenraedts derselver ende der naestgheleghener Ghemeijnte van haren Dienste afghesettet, maer de Dienaers opgheschortet werden: Maer of se gheheel van den Dienst af te setten zijn, sal in het oordeel der Classe staen.

Voort onder de grove sonden, die weerdich zijn met opschortinghe ofte afstellinghe van den Dienst ghestraft te werden, zijn dese de voornaemste: Valsche leere ofte ketterije: openbare scheurmakinghe: opentlicke blasphemie, Simonie, trouweloose verlatinghe zijns Diensts ofte indringhinghe in eens anders Dienste, meineedicheijt, eebreuck, hoererije, dieverije, ghewelt, ghewoonlicke dronckenschap, vechterije, vuijl ghewin: Cortelick alle de sonden ende grove feijten die den autheur voor der Werldt eerloos maecken, ende in een ander ghemeijn lidtmaet der Kercke der afsnijdinghe weerdich souden gherekent werden.

De Dienaers des Woordts Ouderlinghen ende Diaconen sullen voor het houden des Avondtmaels onder hen de Christelicke Censure oeffenen, ende ondersoeckinghe doen soo van der leere als van het leven.

Den ghenen die uut der Ghemeijnte vertrecken sal een Attestatie ende ghetuijghenisse hares wandels bij advijse der Kerckenraedts mede ghegheven werden. Voort sal den armen om ghenoechsame oorsaken vertreckende, van den Diaconen bijstandt ghedaen werden, soo veel hen noodich is ter plaetse toe daer zij henen willen: twelcke zij op haren Attestatien teijckenen sullen.